برآورد پيامدهاي زيست‌محيطي بوم‌نظام‌هاي زراعي استان خراسان تحت مديريت رايج

اگرچه توليد و عملكرد محصولات كشاورزي در قرن اخير بهبود يافته و اين امر موجب افزايش توليد غذا شده است، ولي اين دستاوردها مشكلات اجتماعي و زيست‌محيطي زيادي را براي سلامت انسان و ساير موجودات زنده نظير شور شدن و اسيدي شدن، آب‌شويي نيترات و توليد گازهاي گلخانه‌اي به‌همراه داشته است. اين تحقيق، با هدف تعيين پيامدهاي زيست‌محيطي بوم نظام هاي زراعي تحت مديريت رايج و فشرده در سه استان خراسان رضوي، جنوبي و شمالي اجرا شد. پيامدهاي زيست‌محيطي كشاورزي فشرده در شش گروه خسارت به سرمايه هاي طبيعي شامل آب، هوا، خاك، تنوع زيستي و سلامت انسان تحت تأثير مصرف كودها، علف كش ها و آفت كش هاي شيميايي اندازه گيري و برآورد شد. نتايج نشان داد كه با گذشت زمان روند كاهشي براي ميزان توزيع، به‌كارگيري و مصرف سموم شيميايي به‌منظور كنترل آفات، بيماري ها و علف هاي هرز در بوم نظام هاي زراعي استان خراسان مشاهده شد. ميانگين نيتروژن نيتراتي نمونه هاي آب در اراضي كشاورزي بالاتر از حد مجاز 10 ميلي گرم بر ليتر بود. باقي‌مانده ديازينون و آزنفوس متيل در آب آبياري به‌ترتيب برابر با 16.35±23.18 و 0.68±15.78 ميلي گرم بر كيلوگرم بود. بيشترين ميزان انتشار گازهاي گلخانه اي شامل CO2، CH4 و N2O به اتمسفر براي استان خراسان رضوي به‌ترتيب 63206052، 4005 و 419 كيلوگرم برآورد گرديد. ميانگين غلظت نيترات خاك از حد بحراني نيترات بالاتر بود. محتوي كربن آلي خاك در زيستگاه طبيعي و مرتع بالاتر از اراضي زراعي تعيين گرديد. اگرچه تعداد كل كندوي زنبور عسل با گذشت زمان افزايش يافت، ولي طي سال هاي اخير تعداد كندوهاي بومي زنبورهاي عسل در هر سه استان به صفر كاهش يافت. مقدار حداكثر دامنه نيترات براي گوجه‌فرنگي، بادمجان، خيار و اسفناج در مقايسه با حد مجاز نيترات در اين محصولات به‌ترتيب برابر با 1.4، 0.75، 17.15 و 7.38 درصد بالاتر بود. در مورد چغندرقند نيز حد بالا و پايين دامنه آن از مقدار مجاز نيترات پايين تر بود. همچنين، غلظت نيترات در سبزي هاي برگي بالاتر از محصولات جاليزي است. بالاترين ميزان تلفات عناصر نيتروژن و فسفر مربوط به استان خراسان رضوي بود.