ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﺬر ﺧﺎك در ذﺧﯿﺮه ﮔﺎه ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﺎغ ﺷﺎدي ﻫﺮات، اﺳﺘﺎن ﯾﺰد

Study of soil seed bank in Baghe-shadi forest reserve, Yazd province

سابقه و هدف بررسي و ارزيابي ذخاير بذري خاك در يك اكوسيستم، اطلاعات ارزشمندي از وضعيت تركيب گياهي آن اكوسيستم فراهم مي آورد. اين بررسي ها منجر به درك و شناخت هرچه بيشتر شرايط پوشش گياهي آن منطقه خواهد شد. در تحقيق پيش رو براي نخستين بار پتانسيل بذري خاك در منطقه حفاظت شده باغ شادي يزد مورد مطالعه قرار گرفت. مواد و روش ها ابتدا دو محدوده تحت چرا و قرق از رويشگاه جنگلي باغ شادي يزد با تيپ مشابه انتخاب شدند. سپس در هر منطقه (تحت قرق و چرا) تعداد 20 پلات دايره اي به شعاع 12متر برداشت شد. نمونه برداري از بانك بذر تا عمق 10 سانتي متري خاك و در دو عمق (0 تا 5 و 5 تا 10 سانتيمتر) در زير تاج درختان و نيز فضاي بيرون تاج در دو فصل رويشي (بهار و پاييز) صورت گرفت. تراكم، تركيب و غناي گونه اي نمونه هاي بانك بذر خاك به روش تركيبي (استخراج بذور درشت و جوانه زني بذور ريز) برآورد شد. يافته ها عمق خاك اثر معناداري بر بانك بذر خاك داشت. تاثير فصول رويشي بهار و پاييز بر بانك بذر خاك منطقه، متفاوت بود و فصل پاييز به لحاظ تعداد، تراكم و مقادير عددي شاخص هاي تنوع زيستي، مقادير بالاتري را نسبت به فصل بهار نشان داد. همچنين بر اساس نتايج، تعداد و تراكم بانك بذر در زير پوشش تاجي بيشتر از خارج آن بود و قرق اثر معني دار بر بانك بذر خاك نداشت. نتايج آزمون t مستقل نشان داد از نظر غنا بين منطقه تحت چرا و قرق تفاوت معني داري وجود ندارد اما در منطقه تحت چرا، تعداد بذر نسبت به منطقه حفاظتي بيشتر است. همچنين نتايج تجزيه و تحليل واريانس نشان داد كه فصل رويشي و تاج پوشش بر همه پارامترهاي مورد مطالعه بانك بذر خاك اثر معني داري داشتند. همين طور مقايسه شاخص هاي عددي تنوع زيستي بانك بذر خاك در مناطق تحت چرا و قرق نشان داد كه مقادير غناي گونه اي، تنوع سيمپسون، شانون وينر و يكنواختي پيلو در فصل پاييز نسبت به فصل بهار و در زير تاج نسبت به بيرون از تاج به طور معني داري بيشتر است. نتيجه گيري در منطقه تحت چرا نيز به اندازه كافي بذر گونه هاي مختلف توليد مي شود اما شايد پس از سبز شدن توسط دامها و موجودات منطقه از بين مي روند. در واقع قرق با توجه به تراكم و تنوع بذر برآورد شده بانك بذر خاك، به تنهايي زادآوري جنگل را تضمين مي كند اما در عين حال به نظر مي رسد بايد جهت رفع مشكلات خشكيدگي بادام و آفات بويژه سوسك هاي چوبخوار تدبيري انديشيده شود.

Background and objectives: Assessment and evaluation of soil seed resources in an ecosystem provide valuable information about the status of plant composition in this ecosystem. The information obtained from these studies will lead to better understanding and recognition of vegetation conditions in that area. In this study, for the first time soil seed potential in the Baghe-shadi protected area in Yazd province was studied. Materials and methods: at first, two grazing and exclosure areas were selected from in the Baghe-shadi forest site of Yazd province with similar type. Then, in each area 20 circular plots were measured in a radius of 12 meter. Samples were taken from the soil seed bank, up to 10 cm soil depth in tow depth (0-5 cm and 5-10 cm) beneath the canopy and also outside the canopy in two growing seasons (spring and autumn). Density, composition and species richness of soil seed bank samples were estimated by combined method (extraction of large seeds and germination of small seeds). Results: soil depth showed significant effects on soil seed bank. The effects of spring and autumn vegetative seasons were different on soil seed bank and autumn season showed a higher rate than the spring in terms of number, density and numerical values of biodiversity indices. Also, according to the results, the number and density of seed bank under crown cover was higher than outside and the exclosure had no significant effect on soil seed bank. The results of independent t-test showed that there is no significant difference between grazing and exclosure areas, but grazing area had higher seed numbers than the exclosure area. The results of analysis of variance showed that vegetative season and crown cover had significant effects on all studied parameters of soil seed bank. Also comparison of numerical biodiversity index of soil seed bank between grazing and exclosure areas showed that species richness, Simpson, Shannon-Wiener and Pielou evenness were higher in autumn season than spring season and below the crown cover was significantly higher than outside. Conclusion: The area under grazing produces enough seed of different species, but is likely destroyed by livestock after emergence. In fact, due to seed density and diversity of seed soil bank, it can be concluded that in this forests, exclosure alone can guarantee forest regeneration. But, it seems that it should be thought about fix the problems of Amygdalus scoparia droughts and pests, especially timber beetles.