بررسي گونه‌شناسي و طبقه‌بندي ساختاري و مضموني نقش مايۀ درخت در كاخ عمارت چهل ستون اصفهان

An Investigation of the Typology, Structural and Thematic Classification of the Tree Motif in the Chehelsoton Palace of Isfahan

در نگارگري ايران، طبيعت و درختان به‌وفور انعكاس يافته است. نماد درخت در ايران باستان ركن و پايه‌ي هستي، ارتباط ميان زمين و آسمان و ستون گيتي تلقي مي‌شد و نشاني از تولد، رشد و بالندگي، مرگ، رستاخيز، هستي پايدار و فناناپذيري بود. در آثار و بناهاي تاريخي دوره اسلامي ار نقش مايه درخت استفاد شده است. يكي از بناهاي زيباي دوره صفوي عمارت چهلسون است. مسئله­اي كه اينجا مطرح است چگونگي و ماهيت نقش مايه­ هاي درخت در اين بناي تاريخ است. رويكرد پژوهش كيفي بوده و تحليل داده‌ها به شيوه توصيفي- تحليلي صورت گرفته است. جمع‌آوري داده‌ها و اطلاعات از منابع كتابخانه‌اي، شبكه جهاني اينترنت و همچنين مشاهدات ميداني صورت گرفته است. يافته­هاي تحقيق حاكي از اين است كه در نگاره‌هاي كاخ عمارت چهل‌ستون اصفهان، حدود 110 نگاره مزين به نقش‌مايه درخت ترسيم‌شده بر روي ديوارهاي آن شناسايي شد. شناخت بيشتر فراواني اين تعداد از نقوش انواع درختان، ضرورت اين تحقيق را مهيا نمود. نقش درخت در اكثر موارد با الهام از طبيعت واقعي و در بعضي موارد از درختان موجود در حياط اين عمارت در انواع (نارون، چنار، سرو، شكوفه و درختان ميوه) ترسيم و نقاشي شده‌اند. درختان ترسيم‌شده در بسياري از نگاره‌هاي عمارت، از باغ اين عمارت ملهم بوده يا درختاني ملهم از اين نقاشي‌ها در حياط كاشته شده‌اند. همچنين اين نقوش صرفاً جنبه تزييني صرف نداشته‌اند و با توجه به هم‌جواري و روابط في‌مابين آن‌ها با انسان و عناصر ديگر در آثار، جنبه مضموني و مفهومي پيدا كرده‌اند. اهداف پژوهش: 1.بررسي و تحليل نقوش درختان در نگاره‌هاي كاخ عمارت چهل ستون اصفهان به لحاظ فرم و محتوا. 2.بررسي و واكاوي منابع مؤثر در طراحي نقوش درخت در نگاره‌هاي اين عمارت. سؤالات پژوهش: 1.نقش و جايگاه درخت در نگاره‌هاي چهل‌ستون از منظر ساختاري و مضموني كدام است ؟ 2.در طراحي انواع نقش‌مايه درخت در اين نگاره‌ها، منبع و ذهنيت هنرمند نقاش چه بوده است؟

In Iranian paintings, the element of nature, particularly trees are reflected abundantly and was considered as the pillar and foundation of existence, the connection between earth and sky the basis of the universe. Moreover, the mentioned symbol was a sign of birth, growth, development, death, resurrection, stable existence and immortality. The role of the tree has been used in the historical monuments of the Islamic period. One of the beautiful structures of the Safavid period is the Chehelsoton Palace. The issue under study is the presence of the tree motif in the mentioned structure and its role and purpose. The research approach is qualitative and data analysis is accomplished via a descriptive-analytical manner. Data and information is collected from library sources, online sources, as well as field observations. The findings of the research indicate that in the paintings of the Chehelsoton Palace of Isfahan, about 110 wall paintings decorated with the tree motif are identified. Further understanding of the occurrence of the tree designs, necessitated this research. The role of the tree is mostly inspired by the tangible nature and the actual trees located in the garden of this mansion that are drawn and painted in various manners (elm, sycamore, cypress, blossom and fruit trees). Likewise, the motifs do not only bestow a purely decorative aspect due to their proximity and relationship between human beings and other elements, but also behold a thematic and conceptual aspect. Research aims: 1. A study and analysis of tree designs in the paintings of Chehelsoton Palace in Isfahan in terms of form and content. 2. A reflection on the effective sources in designing the tree motifs of the Chehelsoton Palace. Research questions: 1. What is the role and position of the tree motif in the paintings of the Chehelsoton Palace from a structural and thematic point of view? 2. What was the basis and approach of the artist in designing the various tree motifs?