بررسي فلور، شكل زيستي و پراكنش جغرافيايي گياهان زيراشكوب ذخيره‌گاه ارس در منطقه چهارباغ استان گلستان

Investigation of Flora, Biological Form and Geographical Distribution of under-story plants of Juniper reserve in Chahar Bagh Area of Golestan Province

كشور ايران با داشتن اقليم‌ها و شرايط اكولوژيكي مختلف داراي تنوع پوشش گياهي بالايي مي‌باشد. استان گلستان يكي از استان‌هاي با پوشش گياهي متنوع در كشور شناخته مي‌شود. در ميان گونه‌هاي گياهي اين استان، رويشگاه‌هاي جنس ارس با حضور 6 گونه بومي، از معدود سوزني‌برگاني است كه فلور گياهي زير اشكوب آن‌ها تاكنون به‌صورت علمي جمع‌آوري و گزارش نگرديده است. ذخيره‌گاه ارس چهارباغ با وسعت 600 هكتار، در جنوب شهر گرگان در محدوده ارتفاعي 2150 تا 3150 متر از سطح دريا به‌عنوان منطقه موردمطالعه انتخاب شد. به‌منظور شناسايي گونه‌هاي گياهي و معرفي تركيب فلوريستيكي، شكل‌زيستي و پراكنش جغرافيايي گياهان اين منطقه، نمونه‌هاي گياهي طي فصل‌هاي رويشي سال‌هاي 96 و 97، جمع‌آوري و شناسايي شدند. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد درمجموع فلور زيراشكوب ذخيره‌گاه ارس چهارباغ داراي 109 گونه، 80 جنس و 33 تيره است كه بزرگ‌ترين تيره‌ها ازنظر تعداد گونه به‌ترتيب متعلق به تيره ­هاي گندميان (Poaceae) با 12 گونه، نعناعيان (Lamiaceae) با 11 گونه، شب‌بويان (Brassicaceae) با 9 گونه، كاسنيان (Asteraceae) با 8 گونه، چتريان (Apiaceae) با 7 گونه، نرگسيان (Alliaceae) با 7 گونه را شامل مي‌شوند. اشكال زيستي گياهان ذخيره‌گاه بر اساس روش رانكاير، شامل: 44 درصد در شكل زيستي همي‌كريپتوفيت، 22 درصد آن‌ها تروفيت و 12 درصد را كامفيت تشكيل مي‌دهند. بررسي طيف جغرافيايي رستني‌ها در منطقه نشان مي‌دهد كه 3/61 درصد گياهان شناسايي‌شده متعلق به منطقه رويشي ايران-توراني هستند و 7/2 درصد گونه‌ها داراي خاستگاه اروپا-سيبري مي‌باشند و درعين‌حال، 2/7 درصد گونه‌ها بين اين دو منطقه مشترك‌اند. علاوه بر اين 9/9 درصد گونه‌ها بين منطقه رويشي ايران و توراني و مديترانه‌اي مشترك بوده و 18/9 درصد باقيمانده گونه‌ها به ساير مناطق رويشي متعلق‌اند يا مشترك بين چند منطقه رويشي مي‌باشند. وضعيت حفاظتي گونه‌هاي گياهي منطقه نشان داد كه هيچ‌يك از آن‌ها در معرض خطر انقراض قرار ندارند. يك‌گونه در گروه گياهان با تهديد كمتر (نسبتاً آسيب‌پذير) و يك‌گونه نيز در گروهي قرار دارد كه اطلاعات كافي از شرايط آن‌ها در دسترس نيست.

Iran enjoys high vegetation diversity due to different climates and ecological conditions. Golestan is one of the well-known provinces with diverse flora in the country. Of the plant species of the country, Juniper genus habitats with the presence of 6 native species are one of the few needle-leaves that their under-story flora has not been collected and reported scientifically so far. Chahar Bagh Juniper Reserve with an area of 600 hectares, located in the southern part of Gorgan, with altitude range of 2150 to 3150 meters above sea level, was selected as a study area. In order to identify plant species and to introduce the floristic composition, biological form and geographical distribution of plants in the area, Plant specimens were collected and identified during the growth seasons of 2017 and 2018. The results show that in total, the under story flora of Char-Bagh Juniper Reserve has 109 taxa including 80 genera and 33 families. The largest families, belonged to the Poaceae (12 species), Lamiaceae (11 species), Brassicaceae (9 species), Asteraceae (8 species), Apiaceae (7 species) and Alliaceae (7 species), respectively. According to Raunkiaer's biological form, 44% of plants belong to the hemicryptophytes, 22% in therophytes and 12% in camaephytes. An examination of the geographical range of vegetation in the area reveals that 61.3% of identified plants belong to Iran-Turanian vegetative zone and 7.2% of the species have European-Siberian origin and at the same time, 2.7% of the species stand in between. In addition, 9.9% of the species are common between the Iran-Turanian and Mediterranean vegetative regions and the remaining 18.9% are related to other vegetative areas or are shared between several vegetation areas. The conservation status of the plant species in the area showed that none of them were endangered. One species is in the group of less threatened (relatively vulnerable) plants and one species is in a group with insufficient information on their condition.