مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - اثر همه گيري كوويد-19 بر آلاينده دي اكسيدنيتروژن در پنج پناهگاه حيات وحش و شهرهاي بزرگ مجاور آن ها در ايران

چكيده فارسي :

اين مطالعه با هدف تعيين اثر بروز همه گيري كوويد-19 و محدوديت هاي اجتماعي ناشي از آن بر تغييرات سطوح آلاينده دي اكسيد نيتروژن در پنج پناهگاه حيات وحش ايران شامل حيدري، ميانكاله، قميشلو، بختگان و شادگان و پنج كلان شهر نزديك به آن ها به ترتيب شامل مشهد، ساري، اصفهان، شيراز و اهواز و مقايسه اين داده ها با اطلاعات دوره زماني مشابه سال قبل از بروز همه گيري انجام شد. داده هاي مورد نياز پايش جوي از پايگاه اطلاعات ناسا در فاصله زماني 19 فوريه تا 01 ژوئن 2019 و هم چنين براي 19 فوريه تا 01 ژوئن 2020 دريافت شد و در نرم افزارهاي پايتون، متلب و مينيتب مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. تحليل آماري نشان داد كه ميانگين سطوح آلاينده در سال هاي 2019 بين كلان شهرها و بين پناهگاه ها اختلاف معني دار داشت در حالي كه در سال 2020 اختلاف معني دار مشاهده نشد. هم چنين نتايج نشان داد كه كوويد-19 اثر محسوسي را در كاهش مقدار دي اكسيد نيتروژن در شهر ساري و پناهگاه ميانكاله داشته است. مقدار اين آلاينده براي پناهگاه شادگان و شهر اهواز در سال 2020 كم تر از 2019 بوده است است ولي براي پناهگاه شادگان تفاوت چنداني نداشته است. محدوديت هاي اجتماعي ناشي از بيماري كوويد 19 بر روي مقدار دي اكسيد نيتروژن كلان شهر مشهد اثر كاهشي قابل توجه داشته است به طوري كه مقدار اين آلاينده در بازه سه ماهه مورد مطالعه به طور ميانگين 44 درصد كاهش يافته است اما به دليل كمبود اطلاعات در مورد پناهگاه حيدري نمي توان براي كل دوره سه ماهه قضاوت كرد. دي اكسيد نيتروژن در پناهگاه بختگان در سه ماهة سال 2019 و 2020 تغيير محسوسي نداشته است هرچند در شهر شيراز تا روز 13 آوريل هم زمان با 24 فروردين ماه، مقدار دي اكسيد نتروژن در اثر بيماري كوويد 19 كاهش محسوسي داشته است ولي از 13 آوريل به بعد، مقدار اين آلاينده با وجود بيماري كوويد 19 بيش تر از سال قبل بوده است. انجام مطالعات بيش تر براي شناسايي اثرات محدوديت كننده ناشي از همه گيري كوويد-19 بر وضعيت ساير آلاينده هاي جوي در پناهگاه هاي حيات وحش ايران پيشنهاد مي شود.