تحليل زماني – مكاني تاوه قطبي و نقش آن در وقوع روزهاي بارش سنگين و فراگير حوضه آبريز قره سو در استان كرمانشاه

Temporal-spatial analysis of the polar vortex and its role in the occurrence of heavy and pervasive precipitation days in the Ghare-Su basin in Kermanshah province

در پژوهش حاضر به تحليل زماني – مكاني تاوه قطبي و نقش آن در وقوع روزهاي بارش سنگين حوضه آبريز قره سو پرداخته شده است. بدين منظور ابتدا با روش صدك 95 درصد روزهاي بارش سنگين حوضه استخراج شد. سپس با در نظر گرفتن شرط فراگيري، 79 روز بارش سنگين و فراگير طي دوره آماري 1979-2015 تعيين شد. در ادامه با در نظر گرفتن پربندهاي معرف تاوه قطبي در نقشه هاي ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هكتوپاسكال موقعيت تاوه در هر يك از روزهاي بارش سنگين بر مبناي بيشترين گسترشي كه بر روي پهنه همديد داشته، شناسايي گرديد. تحليل همديد موقعيت زماني و مكاني تاوه قطبي طي روزهاي منتخب بارش سنگين و فراگير نشان مي دهد كه 4 الگو طي 79 روز بارش سنگين قابل شناسايي است. موقعيت و تمركز الگوهاي تاوه در هر يك از فصول، تغيير پيدا كرده اند. به نحوي كه كمترين نفوذ تاوه طي فصل پاييز و بيشترين نفوذ در فصل زمستان ديده مي شود. در تمامي موارد روزهاي بارش سنگين و فراگير در اثر قرارگيري ناوه حاصل از تاوه قطبي بر روي منطقه مورد مطالعه مي باشد كه همزمان استقرار بندالهاي عظيم ركس و امگايي بر روي اروپا است. بيشترين ارتباط بين عرض جغرافيايي تاوه و شدت بارش در الگوي سوم (درياي سرخ تا غرب خليج فارس) كه بيشترين نفوذ تاوه بر روي منطقه صورت گرفته، ديده مي شود. در هر يك از موقعيت هاي مكاني تاوه، موقعيت، امتداد و عمق ناوه نيز متغير شده است. به نحوي كه بهترين موقعيت و بيشترين اثرگذاري تاوه در الگوهاي سوم و چهارم كه ناوه هاي حاصل ازتاوه بيشترين عمق و گستردگي را بر روي منابع آبي مجاور دارند، رخ داده است.

In the present study, the spatial-temporal analysis of the Arctic vortex and its role in the occurrence of heavy precipitation days in the Ghare-Su basin have been investigated. For this purpose, firstly, with the 95% percentile method, heavy precipitation days of the basin were extracted. Then, considering the pervasiveness condition, 79 days of heavy and pervasive precipitation days determined during the1979–2015. In the following considering the contour representative of the polar vortex in the geopotential height of 500 hPa maps, elevation maps of 500 hPa, the vortex position identified on each of the heavy precipitation days based on its maximum extent on the synoptic zone. Synoptic analysis of the temporal and spatial of Arctic vortex during the selection of heavy and pervasive precipitation days shows that the 4 patterns can be identified within 79 days of heavy precipitation days. The position and concentration of the vortex patterns in each season have changed. So that the least penetration of the vortex is seen during the autumn and the most penetration in the winter. In all cases of the days of heavy and pervasive precipitation due to the locating the trough of the arctic vortex over the study region, which coincides with the settlement of the huge Rex and Omega blockings on Europe. The highest correlation between the latitude of the vortex and the precipitation intensity is seen in the third pattern ( the Red Sea to the west of the Persian Gulf), which has the most vortex penetration in the region. In each of the vortex spatial locations, the location, length, and depth of the trough have also changed in each location. So that the best position and the most impact of vortex occurred in the third and fourth patterns where the troughs from vortex have the most depth and extension on adjacent water resources.