تحليل نشانه هاي رازآموزي و تشرّفِ آييني و تعليقِ آن در آوازهاي خنياگر بختياري؛ بهمن مسعود بختياري

اسطوره شناسي بيش از آن ‌كه شيوه اي در بررسي و تحليل داستان ها و آيين هاي باستاني باشد، گونه اي مكتب فكري است كه هستي و حضور انسان اسطوره اي را در متون توضيح مي دهد، متوني كه تا امروز نشانه هايي از آيين هاي اسطوره اي را در خود حفظ كرده اند. اين كه اين نشانه ها كدامند و چگونه به سفر قهرمان اشاره مي كنند، پرسش اصلي اين مقاله است. آوازها و سروده هاي بختياري در راستاي فرهنگ ايراني در طول حيات خود راهي دراز طي كرده اند تا امروز به دست ما رسيده اند. رازآموزي و تشرّف آييني كه در پژوهش‌هاي اسطوره شناسان بزرگي مانند ميرچا الياده و جوزف كمپبل طرح شده اند، در آوازهاي بختياري با تفاوت‌هايي درخور تأمل، خود را نشان مي‌دهند. در ديدگاه اين دو اسطوره‌پژوه، رازآموزي از نظمي ساختاري حكايت مي‌كند، در حالي كه در خرده‌روايت‌هاي سروده هاي بختياري چنين نظمي آشكار نيست بلكه پژوهشگر بايد نشانه‌هاي پراكندۀ رازآموزي و سفر قهرمان عاشق را دريابد و در كنار هم بچيند. وضعيت وجودي و تجربۀ زيستۀ عاشق در آوازهاي خنياگر بختياري پيوسته دچار تعليق و بي‌سرانجامي است و اين تعليق كه گويي از ضمير ناخودآگاه جمعي سرچشمه مي‌گيرد، دغدغۀ اصلي قهرمان است. در اين مقاله آوازها و سروده هايي كه قابليت و ظرفيت نقد اسطوره شناختي داشتند مورد تحليل قرار گرفتند، اغلب اين آوازها سرودۀ بهمن علاءالدين هستند جز چند مورد كه بهمن علاء الدين آن ها را از فولكلور بختياري گرفته است.