كليدواژه :
ساختار كالبدي شهر گندي شاپور , آركي تايپ شهر ايراني , ساختار درون شهري , شهر شطرنجي , باستان شناسي , شهر رومي , شهر باستاني انتاكيه
چكيده فارسي :
مقاله حاضر كوششي است در تبيين چگونگي شكل شهر، ساختار درون شهري «گندي شاپور» و نسبت آن با پارادايم شهر رومي. از شهر باستاني گندي‌شاپور هيچ برجاي نمانده است. اگرچه، در گستره اين غياب، سخن از ساختار كالبدي شهر امري محال مي‌نمايد، اما اين مقاله بر آن است كه كليد گشايش افق‌هايي در اين عرصه استدلال قياس منطقي است. با اين رويكرد و با نگاهي به پيشينه شهرسازي در ايران و متون اعتقادي كهن، آركي‌تايپ شهر ايراني ترسيم مي‌شود، يعني آنچه معماري و شهرسازي ساساني را شكل بخشيده است. در اين تصوير كلي است كه نقشه گندي‌شاپور به‌عنوان شهري ساساني تبيين مي‌شود. بخش دوم مقاله متمركز است بر ساختار شطرنجي شهر، كه گفته‌اند گندي‌شاپور شهري بوده شطرنجي و، متعاقب آن، شهري رومي. نقد و بررسي از منظرهاي گونه‌گون پيش مي‌رود، از تبارشناسي تاريخي ساختار شطرنجي در هزاره سوم پيش از ميلاد در شهرهاي منطقه جنوب غربي فلات ايران و شهرهاي غربي شبه‌قاره هند، تا بازنگري گزارش رابرت مك آدامز درباره گندي‌شاپور و گمانه‌هاي او در تحليل اشكال شطرنجي قابل مشاهده در عكس‌هاي ماهواره اي، و نيز بررسي الگوهاي مسلط و اندام‌واره‌هاي شهر رومي. بخش سوم مقاله نگاهي دارد به ارتباط ميان ساختارهاي شهري گندي‌شاپور و شهر باستاني انتاكيه و بررسي و تحليل ادعاي كپي برداري گندي‌شاپور از شهر فتح شده انتاكيه. بدين ترتيب، علاوه بر تبيين ساختار كالبدي شهر، افق مقاله در سه قسمت گشايش چگونگي نسبت گندي‌شاپور است با شهر رومي.
