زمان‌مندي و توسعه؛ نقش بزنگاه تاريخي در خيز اقتصادي چين

جايگاه چين در اقتصاد جهاني از دهۀ 1970 به اين سو دگرگوني شگرفي به خود ديده و از قاعدۀ هرم به رأس آن ارتقاء يافته است. پرسش اين است كه اين جهش بر اثر چه عواملي و چگونه محقق شده‌است؟ در پژوهش‌هاي موجود سه رويكردِ كارگزارانه، ساختاري و نهادي شناسائي‌پذير هستند كه هر يك تبييني درخور تأمل به دست مي‌دهند؛ اما هر كدام فقط قطعه‌اي مجزا از جورچين پيچيدۀ اين جهش را توضيح مي‌دهند. اين مقاله با استفاده از روش فرايندكاوي نشان مي‌دهد كه آن‌چه جهش اقتصادي چين را ممكن ساخت، تنها وجود عوامل ساختاري، نهادي و كارگزارانه نبود، بلكه تقارن مجموعه‌اي از رويدادها و روندها بود كه در سه لايۀ زماني درازمدت، ميان‌مدت و كوتاه‌مدت در محيط داخلي و بين‌المللي چين رخ نشان دادند. از اين ميان، تغيير در جهان‌بيني چينيان بر اثر شكست‌هاي پياپيِ اين كشور در دو سدۀ نوزدهم و بيستمِ ميلادي و ظهور فرصت‌ها و گشايش‌هايي در اقتصاد و سياست بين‌الملل در دهۀ 1970، يك بزنگاه تاريخي را رقم زد كه رهبري چين به‌خوبي از آن بهره گرفت و با اجراي به‌هنگام اصلاحاتي عميق در جهت‌گيري‌ها و سياست‌هاي كلان داخلي و خارجي و اجراي يك برنامۀ منسجم و هم‌آهنگ اقتصادي و مديريتي، اين خيز را ممكن و محقق ساخت. تأمل در تجربۀ چين نشان مي‌دهد كه التفات به زمان‌مندي، به‌ويژه در توسعه‌پژوهي، از اين حيث حائز اهميت است كه ما را بيش‌از پيش متوجه فرصت‌ها و محدوديت‌هاي دگرگوني در «بستر زمان» مي‌كند.