تحليل ديدگاه ديويد كوك راجع به مقوله «جهاد» در قرآن

اينك مسائل سياسي و تنش‌هاي ايجادشده در جهان همچون جنبش‌هاي تروريستي القاعده، طالبان، گروهك‌هاي تروريستي و داعش، سبب اسلام‌هراسي و شكل‌گيري پندار خشونت‌آميز بودن آموزه «جهاد» شده است. همين مسأله زمينه و ضرورت تحقيقات گسترده در باب «جهاد» را فراهم آورده و بر حجم پژوهش‌ها، نوشتارها و گفتارها در اين حوزه افزوده است. محققان اروپاييآمريكايي نيز كه در دهه‌هاي اخير رويكرد آكادميك در آثارشان غالب شده است، در اين باب پژوهش‌هايي جدي انجام داده‌اند كه تحليل و بررسي آنها سخت ضروري مي‌نمايد. ديويد كوك اسلام‌پژوه آمريكايي كه بيشتر آثار او درباره جهاد، شهادت و گفتمان آخرالزماني است، يكي از صاحب‌نظران اين عرصه شناخته مي‌شود. در مقاله حاضر تلاش شده تا با روشي توصيفيتحليلي و با رويكردي انتقادي، نظرگاه ديويد كوك مورد واكاوي قرار گيرد. كوك، موفقيت و گسترش اسلام را مرهون «جهاد» مي‌پندارد و معتقد است از يك سو قرآن با بيان اصول كلي جنگ، و از سوي ديگر احاديث با معنويت بخشيدن به مفهوم «جهاد» و ذكر جزئيات، آموزه خشونت‌آميز «جهاد» را پديد مي‌آورند. نكته محوري ديدگاه او اين است كه باوجود تحولات متعدد و پيچيده «جهاد» در تفسير و عمل، مفهوم خشونت و جنگ از آموزه «جهاد» جدايي‌ناپذير است. پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه استناد كوك به مسأله نسخ آيات صلح و عفو قابل پذيرش نيست. همچنين شناخت وي درباره چيستي «جهاد» بيشتر با نگاهي تاريخي آميخته است و از منظر او، «جهاد» ماهيتي تهاجمي دارد و معناي آن جنگِ داراي ارزش معنوي است.