طلا در آرايه‌هاي تزييني قرآن قاجاري (شناسايي رنگ طلايي در 5 نسخۀ خطي موزۀ ملي قرآن كريم)

Gold in Decorative Motif of Qajar Quran: Identifying Golden Color in Five Quran Manuscripts in National Quran Museum

منابع مختلفي در موضوع آرايه‌هاي تزييني و رنگ‌هاي استفاده‌شده در تزيينات نسخ خطي وجود دارد كه مي‌توانند مرجع خوبي براي شناخت اين‌گونه تزيينات باشد. اما ضروري است مطالعات دقيق‌تري براي شناسايي رنگ‌هاي به‌كاررفته انجام پذيرد، تا شناخت ما نسبت به آثار، شناختي دقيق و علمي باشد. ازجملۀ اين موارد كاربرد رنگ طلايي در آرايه‌هاي تزييني نسخ خطي است كه در اين پژوهش به شناسايي آنها در نسخ تاريخ‌دار پرداخته شده است. با توجه به اينكه نسخه‌شناسان در فهرست‌نويسي‌ها يا شناسنامه‌هاي اموالي، رنگ طلايي نسخ خطي را زر (طلا) اعلام مي‌كنند و از طرفي در دوران اسلامي كاربرد طلا در آثار و اشيا محدوديت دارد، اين پرسش مطرح مي‌شود كه آيا كاربرد طلا در قرآن‌ها نيز محدوديت داشته يا از آلياژهايي كه تلألؤ طلايي دارند استفاده مي‌شده است. بر همين اساس در اين پژوهش به بررسي رنگ طلايي قرآن‌هاي خطي قاجاري پرداخته مي‌شود تا مشخص شود در تزيينات قرآن‌ها از طلا يا از آلياژهاي آن استفاده شده است. در تحقيق حاضر 5 نمونه رنگ طلايي به‌كاررفته در 5 نسخۀ خطي مربوط به دورۀ قاجار شناسايي شد. اين آثار مذهّب و مرصّع به‌دليل نفيس بودن در فهرست آثار ملي ثبت شده‌ است و در حال حاضر در موزۀ ملي قرآن نگهداري مي‌شوند. اين بررسي با ميكروسكوپ پلاريزان (PLM) و ميكروسكوپ الكتروني روبشي (SEM) مجهز به آناليزگر (EDS) انجام شد. نتايج پژوهش نشان داد طلا به‌عنوان رنگ‌دانه در تزيينات رنگ طلايي به كار رفته است.

Many literatures have been published about decorative motif and the colors used in these motifs in manuscripts. These studies can be suitable sources for more information about such decorations; still more accurate studies are necessary in the field of identifying the applied pigments in order to have a better understanding of historical objects. The applications of gold in decorative motif of manuscripts is what this study has focused on, in some similar dated works. Many specialists have reported the golden color as gold in catalogs and property IDs and with regard to this point that using gold in historical works and objects of Islamic period was restricted, this question arises whether gold was restricted to be used in Quran manuscripts; or if other materials were used instead. This research aims to study golden color used in Quran manuscripts of Qajar era in order to determine what material has been used in such valuable works. Five samples of golden parts were taken from five gilded and inlayed manuscripts recorded in the List of National Works. These works are being kept in National Museum of Quran. To achieve our purpose we have used Polarized Light Microscopy (PLM) and Scanning Electron Microscopy with Energy Dispersive Spectroscopy (SEM-EDS). We discovered that gold was used as pigment in golden decorations of our case studies.