تحليل روند تغييرات شاخص گردوغبار (DSI) و ارزيابي ارتباط آن با خشك‌سالي در دامنه‌ي جنوبي البرز

Analysis of Trend Dust Index Changes (DSI) and Evaluation of its Relationship with Drought in the southern slope of Alborz

يكي از عوامل مؤثر بر روند تغييرات پديده‌ي گردوغبار، نوسانات پارامتر­هاي اقليمي و به‌تبع آن، خشك‌سالي است. تحقيق حاضر با هدف بررسي روند تغييرات شاخص تجربي طوفان گردوغبار (DSI) و رابطه‌ي آن با شاخص‌هاي خشك‌سالي بارندگي استانداردشده (SPI) و شاخص بارش-تبخير و تعرق استانداردشده (SPEI) در دامنه‌ي­ جنوبي البرز صورت گرفت. پس از اخذ كدهاي هواشناسي، شاخص تجربي طوفان گردوغبار (DSI) فصلي-ساليانه، ده‌ساله محاسبه و پهنه‌بندي گرديد. سپس SPI و SPEI ماهانه‌ي ايستگاه‌­هاي با دوره‌ي آماري سي­‌ساله، محاسبه و استانداردسازي شد. روند تغييرات زماني DSI را با استفاده از روش‌هاي آماري كندال و پيت بررسي كرديم و درنهايت همبستگي آن با شاخص‌هاي خشك‌سالي هواشناسي به روش پيرسون انجام گرديد. نتايج نشان داد كه از غرب به شرق، بر شدت گردوغبار افزوده‌ شده و در فصل بهار با حداكثر شدت قابل‌مشاهده است. تغييرات ساليانه‌ي DSI (2008-2017) شكل نامنظمي از خود نشان داده و داراي روند نيست؛ به‌طوري‌كه در سال 2008 شدت گردوغبار بالا بوده و در سال بعد كاهش محسوسي داشته و مشابه آن در 2016 و 2017 مشاهده گرديد. همچنين روند تغييرات زماني DSI نشان داد كه ايستگاه­‌هاي غربي و مركزي داراي روند معني­‌دار بوده و هرچه به سمت شرق مي­‌رويم، تغييرات زماني نامنظم‌­تر و فاقد روند معني­‌دار است. از طرفي همبستگي معني­‌داري بين شاخص DSI و SPI وجود نداشته و بين شاخص‌­هاي DSI و SPEI به‌جز قسمت غربي منطقه، يك رابطه‌ي منفي وجود داشته است كه در برخي از ايستگاه­‌ها با شدت بالا به‌ صورت ارتباط معني­‌دار بوده و با استاندارسازي، اين ارتباط نيز مشهودتر مي­‌گردد. به‌طوركلي، لحاظ نمودن بارندگي به همراه درجه حرارت و تبخير-عرق، همبستگي بهتري با شاخص گردوغبار نشان داده كه نتايج اين تحقيق مي‌تواند در بحث پايش و برنامه‌هاي بيابان‌زدايي و جلوگيري از گسترش بيابان و نيز آمادگي در برابر طوفان‌هاي گردوغبار مفيد واقع شود.

One of the Factors affecting on the trend of changes in dust phenomenon, is the fluctuations of climatic parameters and consequently drought. The purpose of this study was to investigate the trend of changes in Dust Index (DSI) and its relationship with drought indices (SPI and SPEI) in the southern range of Alborz. After of receiving the meteorological codes, seasonally-annually ten years DSI was calculated and zoned. Then standardized monthly DSI, SPI and SPEI stations with thirty-year period and assessment DSI temporal changes trends, using of Man Kendall and Petit statistical methods and finally, its correlation with SPI and SPEI was performed by Pearson method. The results showed that from west to east, increased the intensity of the dust and in spring was observed with maximum intensity. Annual changes of The DSI (2017-2008) are irregular and do not have a trend, as in 2008, the intensity of dust high and the next year sensible a decline, similar to 2016 and 2017 seen. Also the trend of DSI time changes showed that the west and central stations had a significant trend and as we move eastward the temporal changes were irregular and without significant trend. On the other hand, there was no significant correlation between DSI and SPI indices and there was a negative relationship between DSI and SPEI except for the western part of the region which in some stations is high-intensity, this significant relationship, and with standardization, this relationship becomes even more evident. In general, considering precipitation with temperature and evapotranspiration has shown a better correlation with the dust index, as well as changes in socioeconomic factors as an influential factor on dust should be discussed and examined.