بررسي تطبيقي براهين درون نگرانه ملاصدرا و جان فاستر بر تجرد نفس

برخي از فلاسفه، انسان را موجودي صرفاً مادي و جسماني مي دانند و نفس و ذهن نيز از ديدگاه ايشان ماهيتي مادي دارد. در مقابل، دسته اي ديگر، به جوهري غيرمادي كه در تعامل با بدن است باور دارند. ملاصدرا فيلسوف حكمت متعاليه و جان فاستر فيلسوف ذهن معاصر بريتانيايي در دسته اخير قرار دارند و با تكيه بر دلايلي، به اثبات تجرد نفس پرداخته اند. در اين مقاله به آن دسته از استدلال هاي تجرد نفس مي پردازيم كه جنبه درون نگرانه دارند؛ يعني برهان هايي كه در آنها بر توجه مستقيم انسان به نفس خود يا بر خودآگاهي دروني و غيرمادي او تاكيد مي شود. روش اين دو فيلسوف در ارائه براهين، متفاوت است؛ بدين معنا كه فاستر مستقيماً به آگاهي دروني انسان از حالات ذهني اش تمركز كرده و ملاصدرا، استدلال ها را بر مقايسه ويژگي هاي نفس با بدن استوار نموده است. براهين درون نگرانه از اين جهت كارآمد هستند كه مي توانند در عين سادگي، بدون نياز به مقدمات پيچيده، هر انساني را به درون خويش ارجاع دهند؛ البته ملاصدرا و فاستر، به اشكالات وارد بر درون نگري توجهي نكرده اند. پيش از اقامه اين سنخ براهين بايد خطاناپذيري دسترسي به حالات ذهني و صحت شهودهاي اوليه اثبات شود. همچنين بايد به دستآوردهاي تجربي نافي صحت درون نگري، پاسخ داد.