عدالت جنسيتي و گفتمان تغيير در احكام فقهي زنان

Gender justice and the discourse of change in women's jurisprudential rulings

عدالت جنسيتي به معناي «عدالت استحقاقي در مورد زنان و مردان» است. گفتمان تغيير مي كوشد نابرابري هاي فقهي ميان زن و مرد را براي دستيابي به اين امر كاهش دهد. هدف اين پژوهش واكاوي متدولوژي اين گفتمان و ارايه نقشه راه روشمندانه مطلوب براي دستيابي به عدالت جنسيتي است. در اين راستا با روش تحليلي انتقادي، آثار نويسندگان پس از انقلاب اسلامي در خصوص اين نابرابري ها بررسي شده اند. در ذيل اين گفتمان «رويكردهاي غيرفقهي و روشنفكرانه» در اعتبار كتاب و سنت خدشه مي كنند اما رويكردهاي فقهي و شبه فقهي همچنان بر اعتبار في الجمله ادله فقهي اصرار دارند. در ذيل اين رويكردهاي اخير نيز، «رويكرد تغيير در اجرا»، دامنه تغيير را صرفا در مرحله اجراي اين احكام مي شمارد. «رويكرد تغيير در افتاء»، مرحله استنباط اين احكام را دستخوش تغيير دانسته، با «كشف فروع جديد» و بازنگري در ادله با روش هاي مرسوم در فقه شكل مي گيرد و رويكرد «وضع اصول جديد» با اجتهاد در خود قواعد استنباط حكم شرعي و دستيابي به روش هايي نوين به اظهار نظرهاي فقهي جديد دست مي يابد. صرف نظر از اشكالات صغروي كه در اين رويكردها وجود دارد، في الجمله صورت بندي هاي كبروي آنها قابل قبول است و نظم مطلوب در آن ها براي دست يابي به عدالت جنسيتي بدين شرح است: يكم وضع اصول جديد و بازنگري در قواعد استنباط؛ دوم كشف فروع جديد و بازنگري در ادله؛ سوم رويكرد تغيير در اجرا در فرضي كه نابرابري مفاسدي به دنبال دارد و چهارم گفتمان ثبات در فرضي كه هيچ تغيير موجهي حتي در مقام اجرا به اثبات نرسد.

Gender justice means entitlement justice for women and men. The discourse of change seeks to reduce the jurisprudential inequalities between men and women in order to achieve this justice. The purpose of this study is to analyze the methodology of this discourse and provide a desirable methodological roadmap for achieving gender justice. In this regard, by analytical-critical method, the works of writers after the Islamic Revolution on these inequalities have been studied. Under this discourse, "non-jurisprudential and intellectual approaches" undermine the credibility of the book and tradition. But jurisprudential and quasi-jurisprudential approaches still insist on the validity of some jurisprudential arguments. Under these recent approaches, the "change approach in implementation" considers the scope of change only in the implementation stage of Sharia rules. The "change approach in infallibility" considers the stage of inference of Sharia rules to be changed, and is formed by "discovering new branches" and revision the reasons with the conventional methods in jurisprudence. and the "setting of new principles approach" achieves new jurisprudential ideas by ijtihad in the rules of inferring the Shari'a ruling themselves and acquiring new methods. Despite some criticisms of these approaches, some of their rules are acceptable. and the desired order in them for achieving gender justice is as follows: First, the establishment of new principles and the revision of the rules of inference; Second, discovering new branches and revision the reasons; Third is the change approach in implementation on the assumption that inequality leads to corruption, and fourth is the discourse of stability on the assumption that no justified change is proven even in the execution stage.