اجتهاد سيستمي؛ خلأ موجود در استنباط احكام مالكيت در فقه اماميه با مروري بر روش اجتهادي امام خميني (س)

Studying Systemic Ijtihad, Existing Vacuum in Inference of Ownership Laws in Imamiya Jurisprudence, through a Review of Imam Khomeini’s Method of Independent Reasoning

يكي از عوامل تعيين‌كننده در مطالعه يك موضوع كه بي‌شك تأثير اساسي در نتايج مطالعه دارد، روش استنتاج داده‌ها دربارۀ آن موضوع است. چنانچه محققي با نگاه جزء گرايانه به پژوهش دربارۀ يك موضوع بپردازد، قطعاً يافته‌هاي او نسبت به پژوهشگري كه با روش كل گرايانه به تحقيق دربارۀ موضوع پرداخته است، تفاوت‌هاي انكارناپذيري خواهد داشت. با توجه به اينكه موضوع «مالكيت»، يكي از بنيادي‌ترين موضوعات حقوقي و اقتصادي است، هدف از اين مقاله پاسخ به اين پرسش‌هاست كه روش غالب فقهاي اماميه در استنباط احكام مالكيت، كدام‌يك از دو روش جزء گرايانه يا كل گرايانه است؟ و آيا اين روش با كاركرد و جايگاه مالكيت در بين ساير موضوعات متناسب است؟ بدين منظور نظرات فقها و محققان و انديشمندان اسلامي را موردمطالعه قرار داده‌ايم و به‌طور خاص به بررسي نظرات امام خميني به‌عنوان شاخص‌ترين فقيهي كه اجتهاد و فقاهت را به عرصه اداره جامعه كشاندند، پرداخته‌ايم و درنهايت كوشيده‌ايم بر اساس مفهوم شناسي و شناخت اهداف و غايات موضوع «مالكيت»، روش اجتهادي مناسب و متناسب براي استنباط احكام اين موضوع را از بين دو روش مذكور اختيار كنيم.

One of the decisive factors in studying a subject matter that immensely affects the results of the study, is the method of drawing conclusions based on the gathered data. If a researcher adopts trivialist approach toward an issue, his findings will definitely and deeply differ from the results produced by a researcher taking holistic approach. Since “ownership” is one of the most fundamental legal and economic issues, this paper intends to find appropriate answers to the following questions: What is the chiefly adopted method of Imamiya jurists in inference of ownership laws, is it trivialist or holistic in nature? Is it proportionate to the function and status of ownership concerning other issues? This paper has gathered views of the jurists, researchers and Muslim scholars in general, and Imam Khomeini’s views in particular, as the most outstanding jurist who has adopted independent reasoning and jurisprudence in administration of social affairs. In the end, we have tried to pick one of the two methods based on conceptology and understanding of the ultimate goals of “ownership” as a proper method of independent reasoning for inference on related rules.