ارزيابي تنوع در ميزان و تركيبات تشكيل‌دهنده اسانس اكوتيپ‌هاي مختلف رازيانه (.Foeniculum vulgare Mill)

Evaluation of diversity in the amount and composition of essential oils of different fennel ecotypes (Foeniculum vulgare Mill.)

رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.) يك گياه دارويي و صنعتي با كاربردهاي مختلف غذايي و دارويي است. در اين مطالعه درصد اسانس برگ و تركيب هاي آن در 11 اكوتيپ رازيانه جمع آوري شده از مناطق مختلف جغرافيايي ايران مورد بررسي قرار گرفت. درصد اسانس برگ هاي رازيانه از 0/47 درصد (اكوتيپ خاش) تا 1/58 درصد (اكوتيپ ساري) متغير بود. درصد اسانس برگ همبستگي مثبت و معني داري با درصد آلفاپينن (*0/72=r)، سابينن (*0/61=r)، استات فنچيل دروني (*0/64=r)، فنچون (*0/70=r) و جرماكرون D (*0/73=r) داشت. اصلي ترين تركيب موجود در اسانس برگ ترانس آنتول، ليمونن و فنچون بودند. ترانس آنتول از 30/36درصد (اكوتيپ ساري) تا 56/67 درصد (اكوتيپ قزوين) متغير بود و با درصد آلفاپينن و جرماكرون D همبستگي منفي داشت. مقدار ليمونن از 15/48درصد (اكوتيپ فسا) تا 22/79درصد (اكوتيپ محلات) و مقدار فنچون از 1/34 درصد (اكوتيپ سردشت) تا 9/72 درصد (اكوتيپ فسا) متغير بود. تجزيه به عامل ها نشان داد كه شش عامل اصلي و مستقل 89/91 درصد از تغييرات كل داده ها را توجيه نمودند. تجزيه خوشه اي با استفاده از روش وارد با احتمال صحت 100 درصد اكوتيپ هاي مورد بررسي را در پنج خوشه مجزا گروه بندي كرد. بنابراين پيشنهاد مي شود كه در برنامه هاي اصلاحي آينده از طريق تلاقي بين اكوتيپ هاي برتر و آزمون نتاج و انتخاب اكوتيپ هاي برتر، نسبت به توليد اكوتيپ هاي داراي كيفيت مطلوب اسانس اقدام شود.

Fennel (Foeniculum vulgare Mill.) is a medicinal and industrial plant that has a variety of culinary and therapeutic purposes. The leaf essential oil percentage and compositions of 11 fennel ecotypes obtained from various geographical regions of Iran were evaluated in this study. The essential oil proportion of fennel leaves ranged from 0.47 (Khash ecotype) to 1.58% (Sari ecotype). The amount of essential oil and the percentage of α-pinene (r = 0.72*), sabinene (r = 0.61*), endo-fenchyl acetate (r = 0.64*), fenchone (r = 0.70*), and germacrene D (r = 0.73*) correlated positively and significantly. The primary constituents of the leaf essential oil were trans-anethole, limonene, and fenchone. Trans-anethole concentrations ranged from 30.36% (Sari ecotype) to 56.67% (Qazvin ecotype) and correlated negatively with -Pinene and Germacrene D. The amount of limonene ranged from 15.48% (Fasa ecotype) to 22.79% (Mahalat ecotype), and the level of fenchon ranged from 1.34% (Sardasht ecotype) to 9.72% (Fasa ecotype). Six independent and major factors explained 89.91% of the total variance in all ecotypes, according to factor analysis. Ward method cluster analysis correctly categorized five separate groups for studied ecotypes with 100% of original grouped cases. As a result, it is advised that in future breeding operations, superior ecotypes should be crossed with progeny tests and superior ecotypes should be selected to develop ecotypes with high essential oil quality.