توان گونه‌‌هاي جنگلي بلوط (.Quercus spp) و پسته وحشي (.Pistacia atlantica Desf) در جذب ذرات ريزگرد

The potential of oak (Quercus sp.) and wild pistachio (Pistacia atlantica Desf.) forest species to deposit microdust particles

طوفان‌‌هاي گردوغبار، منبع عمده ذرات جامد در جهان هستند كه تأثير قابل‌توجهي بر آلودگي هوا، سلامت انسان و محيط‌زيست دارند. برگ‌هاي گياهان نه‌تنها با جذب ذرات معلق موجود در هوا، كيفيت آن را بهبود مي‌دهند، بلكه تحت تأثير انباشت ذرات ريزگرد روي خود نيز هستند. هدف از پژوهش پيش‌رو، ارزيابي مقدار جذب ريزگردها توسط برگ گونه‌‌هاي‌‌ غالب درختي شامل بلوط ايراني (Quercus Brantii Lindl.)، وي‌‌ول (Q. libani Oliv.)، مازودار (Q. infectoria Oliv.) و پسته وحشي (Pistacia atlantica Desf.) در جنگل‌هاي زاگرس شمالي بود. به‌اين‌منظور با استفاده از يك شبكه آماربرداري منظم تصادفي در جنگل‌هاي شهرستان مريوان در استان كردستان از خاك منطقه، برگ درختان و ريزگرد رسوب‌يافته روي آن‌ها نمونه‌برداري شد. فراساختار برگ گونه‌‌هاي مذكور توسط ميكروسكوپ الكتروني بررسي شد. عناصر موجود در خاك منطقه و ريزگرد رسوب‌يافته روي برگ درختان به‌تفكيك گونه‌هاي مورد مطالعه با استفاده از سيستم EDS (Energy Dispersive X-ray Spectroscopy) و دستگاه جذب اتمي ارزيابي شدند. درنهايت، توان هر هكتار جنگل در جذب ريزگرد برآورد شد. نتايج نشان داد كه ساختار ريخت‌شناختي برگ‌هاي هر سه گونه بلوط و نيز پسته وحشي به‌طور كامل با يكديگر متفاوت هستند. اين تفاوت‌‌ها، نقش متمايزي در رسوب ريزگرد روي برگ درختان ايفا مي‌‌كنند. بيشترين مقدار جذب ريزگرد توسط برگ در بلوط ايراني (0/012 گرم در هر برگ) و سپس، در مازودار (0/006 گرم در هر برگ) و وي‌‌ول (0/005 گرم در هر برگ) مشاهده شد، درحالي‌كه كمترين مقدار اين متغير مربوط به پسته وحشي (0/0015 گرم در هر برگ) بود. مقدار ريزگرد رسوبي در يك هكتار از جنگل‌هاي مورد مطالعه با موجودي خوب (400 اصله در هكتار) 87/7 كيلوگرم برآورد شد. نتايج آزمايش EDS نشان داد كه عناصر راديواكتيو، سنگين، سمي و خطرناك در نمونه‌‌هاي خاك وجود نداشتند. يافته‌هاي اين پژوهش بيانگر نقش خوب درختان جنگلي در پالايش هواي آلوده از ريزگرد و نيز توان متفاوت گونه‌‌هاي مورد مطالعه براي جذب آن هستند.

Dust storms are a major source of solid particles in the world that significantly impact air pollution and human and environmental health. Generally, trees and plants not only improve air quality by absorbing airborne particles on the surface of their leaves, but also they are affected by the accumulation of fine particles on their leaf surfaces. In this study, the uptake of fine dust by some dominant forest species of the Zagros region (Quercus Brantii Lindl., Q. libani Oliv., Q. infectoria Oliv. and Pistacia atlantica Desf.) was evaluated in the North Zagros Forests of Iran. For this purpose, soil, leaves and microdust on tree leaves were sampled by using a random systematic sampling network in the forests of Marivan County, Kurdistan province. The leaf ultrastructure of these species was examined by electron microscopy (SEM). Elements in the soil of the area and microdust deposited on the leaves of the trees were evaluated using the EDS (Energy Dispersive X-ray Spectroscopy) system and atomic absorption spectrometry. Finally, the ability of each hectare of forest to absorb fine dust was derived. Results showed that the leaves of all three oak species as well as wild pistachio are structurally different, which plays a distinct role in the deposition of microdust on tree leaves. The highest amount of microdust uptake by leaves was observed for Q. Brantii (0.012 g per leaf), followed by Q. infectoria (0.006 g per leaf) and Q. libani (0.005 g per leaf). In contrast, the lowest amount was observed for P. atlantica (0.0015 g per leaf). Based on the results, the amount of deposited dust in one hectare of forest in the study area with appropriate coverage (400 units per hectare) was estimated at 87.7 kg. The results of EDS test showed that the tested soil samples did not contain radioactive elements as well as heavy, toxic and dangerous elements. The results of the current study indicate the notable role of forest trees in the purification of air polluted by microdust as well as the the difference between species in their ability to absorb microdust.