شواهد باستان‌شناختي نفت و مشتقات نفت آن در ايران باستان(ايلام تا ساساني)

Archaeological Evidence of Oil and Petroleum Derivatives in Ancient Iran (Elamites to Sassanid)

مطالعات باستان­شناسي نقشي مهم در واكاوي و بازشناسي تاريخ اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در دوره باستان دارد. كاربست نفت در ايران به دوره باستان مي­رسد، در اين ميان، شواهد باستان­شناسي نقش مهمي در روشن ساختن اين مسئله دارد. به استناد متون مقدس ايران‌باستان، واژه نفت از كلمة پنتا در اوستا مشتق شده است. نتايج كاوش‌هاي باستان‌شناختي و گزارش مورخان بيانگر آن است كه ساكنان فلات ايران از حدود هفت‌ هزار سال ق.م با نفت آشنايي داشته‌اند. بنابراين بررسي تأثير نفت و مشتقات آن بر تحولات فرهنگي ايران‌باستان در اين دوره مشخص، چگونگي كشف و نحوة استفاده از اين ماده خام طبيعي و ميزان تأثير آن بر آثار مادي، فرهنگي، سياسي، مذهبي و اقتصادي جوامع ايراني در دوره مذكور حائز اهميت است. دوره باستان از حكومت ايلاميان تا دوره ساساني بخش مهمي از تحولات عصر باستان را در بر دارد، بررسي چگونگي كاربست نفت در اين دوره تاريخي مي­تواند نكات مهمي را از سير كابرد نفت در ايران آشكار سازد. اين پژوهش به روش توصيفي و تحليلي و بر اساس مطالعات ميداني و منابع كتابخانه‌اي انجام شده است. شيوة تجزيه و تحليل اطلاعات از گونة كيفي بوده است كه در اين راستا از رهيافت تاريخي در تحليل داده­ها استفاده شده است. نتايج مطالعات نشان مي‌دهد از نفت براي روشنايي، گرما، ملات در ساختمان‌ها، قيراندود كردن ‌كشتي‌ها، ساخت ظروف تزئيني و زيورآلات، درمان بيماري‌ها و... مورد استفاده قرار مي­گرفت. بيشترين آثار قيري بدست آمده در ايران متعلق به تمدن ايلام و بعد هخامنشي است. اهداف پژوهش: 1.بررسي پيشينه كابرد نفت در ايران باستان. 2.بررسي تأثير نفت و مشتقات آن بر تحولات فرهنگي ايران‌باستان(ايلام- ساساني). سؤالات پژوهش: 1.نخستين آثار و شواهد باستان‌شناختي بهره‌برداري از نفت و مشتقات آن از چه دوره‌اي و با استفاده از چه شيوه‌هاي تكنيكي در ايران باستان بدست آمده است؟ 2.پراكنش و ميزان فراواني آثار مادي نفت و مشتقات آن در كدام يك از ادوار حكومت‌هاي باستاني ايران بيشتر بوده است؟

Archaeological studies behold a significant position in the analysis and recognition of economic, social and cultural history in antiquity. The use of oil in Iran dates back to ancient times, in the meantime, archaeological evidence plays an important role in clarifying this issue. According to ancient Iranian sacred texts, the word oil is derived from the word Penta in the Avesta. The results of archeological excavations and the report of historians indicate that the inhabitants of the Iranian plateau have been familiar with oil since approximately seven thousand years BC. Thus, it is central to study the effect of oil and its derivatives on the cultural developments of ancient Iran in this specific period; hence, discovering and applying this natural raw material and its impact on the material, cultural, political, religious and economic effects of Iranian societies in this period is noteworthy study. The ancient period from the rule of the Elamites to the Sassanid period is an imperative part of the developments of ancient times, the study of how oil was used in this historical period can reveal important points about the use of oil in Iran. This research has been completed by a descriptive and analytical method and based on field studies and library resources. The method of data analysis has been qualitative and, in this regard, a historical approach has been used in data analysis. The results of studies show that oil was used for lighting, heat, mortar in buildings, bitumen ships, create decorative vessels and ornaments, treat diseases and many more usages. Most of the bitumen works obtained in Iran belong to the Elamites and Achaemenid civilizations. Research aims: A study of the history of oil use in ancient Iran. Study of the effect of oil and its derivatives on the cultural developments of ancient Iran Elamites -Sassanid). Research questions: From what period and using what technical methods were obtained in ancient Iran from the first archeological works and evidences of oil exploitation and its derivatives? The distribution and frequency of material effects of oil and its derivatives in which of the periods of ancient Iranian governments was more