تغييرات مكاني و زماني مؤلفه هاي منابع آب در دوره هاي زماني گوناگون و به تفكيك كاربري هاي مهم حوضه آبريززاينده رود

Spatial and temporal changes of water resource components regarding different time periods and important land-uses in Zayandeh-rud Basin

در اين پژوهش، تغييرات مكاني و زماني مؤلفه‌هاي منابع آبي، شامل منابع آب آبي و آب سبز در چهار نوع كاربري اراضي مهم در حوزه آبريز زاينده رود، و با بهره‌گيري از مدل هيدرولوژيكي نيمه توزيعي SWAT (Soil and Water Assessment Tool) و كامل ترين مجموعه داده توسعه داده شده براي اين حوضه، در بازه زماني 20 ساله (شامل چهار بازه 5 ساله) مورد بررسي قرار گرفت. با توجه به توانايي بالاي مدل SWAT در امر شبيه‌سازي پارامترهاي اقليمي و رواناب سطحي، كمترين مقدار ميانگين پنج ساله آب آبي، جريانِ آبِ سبز و ذخيره آبِ سبز در سطح حوضه، به ترتيب در دوره‌ چهارم، 2014-2010 (حدود 15 ميليمتر)، دوره دوم، 2004-2000 (26 ميليمتر) و دوره‌ اول، 1999-1995 (30 ميليمتر) مشاهده شد. از دگرسوي ميانگين مقادير مؤلفه‌ي آبِ آبي و مؤلفه جريانِ آبِ سبز و ذخيره آبِ سبز در بخش‌هاي غربي حوضه بيشتر از بخش‌هاي شرقي حوضه برآورد گرديد. از ديگر يافته‌هاي اين پژوهش، تأثيرپذيري مقادير مؤلفه‌هاي منابع آبِ آبي، ذخيره آبِ سبز و مقادير مؤلفه‌‌ي جريانِ آبِ سبز از مقادير بارش و تغييرات آن‌ها در انواع كاربري اراضي مي‌باشند. بدين ترتيب كه بيشينه آبِ آبي در اراضي جنگل و كشاورزي آبي، بيشترين تغييرات جريان آب سبز در اراضي كشاورزي آبي و ديم و كمينه ذخيره آب سبز در اراضي مرتعي مشاهده گرديد. شناخت منابع آب موجود، پتانسيل‌هاي آبي و نقاط بحراني در يك منطقه، امكان مديريت جامع منابع آب و برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت را ميسر مي‌گردد.

This study examines spatial and temporal changes in water resources; including blue and green water resources components, taking into account their changes in four main land use in the Zayandeh-rud basin. The spatial and temporal changes were studied using the semi-distributed hydrological model SWAT (Soil and Water Assessment Tool) by applying the most complete data set developed for the watershed over 20 years and for four different 5-year intervals. Due to the high ability and efficiency of the SWAT model to simulate climatic parameters and surface runoff, the minimum 5-year average of blue water, green water flow, and green water storage at the basin level occurred; in the fourth period 2010-2014 (approx. 15 mm), the second period 2000-2004 (26 mm) and the first period 1995-1999 (30 mm), respectively. On the other hand, the mean values of the blue water component, the green water flow and the green water storage components were estimated to be higher in the western parts of the basin than in the eastern parts. Other findings from this study are the changes of blue water and green water regarding precipitation and land use. For example, the maximum amount of blue water was observed in forests and irrigated agricultural lands, the highest amount of change in green water flow in irrigated agricultural and dry farming lands, and the minimum amount of green water flow in grasslands. Acknowledgment of available water resources, water potentials of an area and critical areas enables comprehensive management of water resources and long-term planning.