روند عرفي شدن در ايران از دوره پهلوي تا انقلاب اسلامي

The process of secularization in Iran from the Pahlavi period to the Islamic Revolution

بررسي قلمرو دين و نقش اجتماعي آن، از ديرباز در حوزه هاي مختلف علمي در كانون توجه بوده است. عرفي شدن يكي از مفاهيم مهم در عرصه جامعه شناسي دين است. برخي چنين استدلال مي كنند كه عرفي شدن آينده حتمي تمامي جوامع در حال توسعه است. در ايران نيز كه داراي ساختاري درهم تنيده با دين است، اين بحث همواره اهميت اساسي داشته است. در اين مقاله، با استفاده از روش اسنادي، روند شكل گيري و نتايج عرفي شدن در دوره سلسله پهلوي و دوران بعد از پيروزي انقلاب اسلامي بررسي شد. نتايج حاكي از توجه زياد حكومت پهلوي به سياست عرفي شدن و تلاش براي گسترش آن در تمام حوزه ها است كه در نهايت شاهد شكست سياست هاي عرفي شدن و پيدايش جنبش انقلابي از درون اعتراضات مردمي مبتني بر گفتمان اسلامي هستيم. در دوران پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز باتوجه به عمق و دلبستگي ايرانيان به دين و اسلام، شاهد يك مسير تلفيق در جامعه هستيم كه راه حل آن، تلاش در جهت تلفيق نظري و عملي دين و وضعيت مدرن است.

The study of the realm of religion and its social role has long been in the spotlight in various scientific fields. Secularization is one of the most important concepts in the field of sociology of religion. Some argue that secularization is the inevitable future of all developing societies. In Iran, which has a structure intertwined with religion, this issue has always been of fundamental importance. In this article, using the documentary method, the formation process and the results of secularization in the Pahlavi dynasty and the period after the victory of the Islamic Revolution were studied. The results show that the Pahlavi government paid much attention to the policy of secularization and tried to expand it in all areas, which ultimately saw the failure of secularization policies and the emergence of a revolutionary movement through popular protests based on Islamic discourse. In the period after the victory of the Islamic Revolution, due to the depth and attachment of Iranians to religion and Islam, we are witnessing an integration path in society, the solution of which is to try to integrate religion and the modern situation theoretically and practically.