تأثير نهضت ترجمه بر فراز و فرود انديشه اعتزالي و اشاعره

زمينه و هدف: تمدن اسلامي در قرون اوليه يعني از قرن دوم تا قرن پنجم هجري، دوران طلايي خود را گذرانده است و در همين دوره بود كه انديشه‌ها و نحله‌هاي فكري و علمي گسترده‌اي شكل گرفت. يكي از جريان‌هاي تأثيرگذار در اين دوره، نهضت ترجمه بود كه باعث ظهور و سقوط برخي انديشه‌هاي علمي و فلسفي در عالم اسلام شده بود. مواد و روش‌ها: روش مورد استفاده در پژوهش حاضر توصيفي تحليلي است كه با تكيه بر مطالعات نظري و تحقيقات كتابخانه‌اي انجام گرفته است. يافته‌ها: نهضت ترجمه از جهات مختلفي بر شكل‌گيري جريان‌هاي علمي در قرون مياني اثرگذار بوده است؛ اولاً، باعث رشد انديشه‌هاي اعتزالي از راه ترجمه آثار يوناني و سرياني و امتزاج آنان در فرهنگ اسلامي شده بود؛ دوماً، وضعيتي را پديد آورد كه اشاعره نيز در تقابل با انديشه‌هاي اعتزالي، به روش‌هاي فلسفي متوسل شدند و برعليه معتزله برخاستند. نتيجه‌گيري: آثار نهضت ترجمه حتي تا امروز نيز تداوم پيدا كرده و در قالب‌هاي مختلفي، انديشه‌هاي فلسفي و استدلالي را در عالم اسلام گسترش داده است. علاوه بر اين، عقل‌گرايي و گفتمان‌محوري افكار و آثار معتزليان، موجد ادامه بحث و نظر در حوزه معرفت‌شناسي جهان اسلام بر اثر نهضت ترجمه است. نهضت ترجمه و نحله‌هاي برگرفته از آن، نوانديشي ديني را پس از وقفه‌اي طولاني، در بين ايرانيان تجديد نموده و جدالي فلسفي ميان جريان‌هاي مختلف از جمله اشاعره و معتزله را پديد آورده است كه خود بيانگر تضارب آراء در عصر زرين تمدن اسلامي است.