برساخت اجتماعي جنين انساني: تأملي بر شكل‌گيري انسان‌شناسي تكنولوژي‌هاي انتخابِ باروري

پيشرفت در حوزه وسايل كمك‌باروري و انتخاب باروري تغييراتي را در معنا و دلالت‌هاي منسوب به جنين و فرزند در دنيا ايجاد كرده است. براي نخستين بار، كنترل جمعيت، پيش از تولد ممكن شده، از به دنيا آمدن فرزنداني كه ناهنجاري‌هاي جنيني داشته باشند جلوگيري و فقط به فرزندان «سالم» اجازه حيات داده مي‌شود. اين تكنولوژي‌ها، كه به مرور زمان به كشورهاي در حال توسعه كوچ مي‌كنند، محصولاتي صرف يا خنثي نيستند. بلكه يك دستگاه - با تعبير ميشل فوكو- هستند كه در قالب فرمي فرهنگي در دل شكل‌بندي فرهنگ بومي جا مي‌گيرند. معمولاً پيشگامان پزشكي طي يك فرايند زماني و تاريخي به مشروعيت‌سازي، عادي‌سازي و بهنجاركردن اين نوآوري‌ها پرداخته و موانع و تابوها را از سر راه بر مي‌دارند. اينجاست كه تولد از يك امر صرفاً زيستي يا يك انتخاب شخصي به امري اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي بدل مي‌شود. به عبارت ديگر، دولت‌ها در چند دهه گذشته از كنترل كمّي جمعيت فراتر رفته و به كنترل كيفيت جمعيت توجه نشان داده‌اند. بنابراين، داشتن فرزند سالم،‌ فقط يك فانتزي فردي نيست،‌ بلكه امري‌ست كه تحقّق آن تا حدود زيادي به سياست‌گذاري‌هاي دولتي وابسته است. هدف اين مقاله توجه به ضرورت مطالعات و تأملات انسان‌شناختي در اين حوزه در حال رشد مطالعاتي است. اينكه آيا ورود و كاربرد و ارزيابي اين تكنولوژي‌ها لازم و مفيد است؟ همچنين، براي مطالعه اين فرايند اجتماعي تغيير معاني و دلالت‌‌هاي فرهنگي مفهوم جنين و فرزند و سياستگذاري‌هاي دولتي در جهت روتين‌شدن و عملياتي‌شدن اين تكنولوژي‌ روش مطالعاتي و نظرياتي مرتبط و مناسب پيشنهاد شده است.