بررسي روايت مرگ در سه رمان جنگ با تكيه بر نظريه ژنت

A study of death narration in three war novels based on Genet’s theory

با وجود اهمّيّت عنصر انديشه در قالب رمان، بيشتر داستان‌نويسان جنگ در ايران،با تكيه بر ترسيم صحنه‌هاي دلخراش اين واقعه، از توجّه به جنبه فلسفي آن، بازمانده‌اند؛ از اين رو، آثار آنها، بيشتر به «رمان حادثه» شباهت دارد. بيشتر پژوهش‌هاي انجام‌شده درباره رمان‌هاي جنگ، با رويكردي انديشه­ محور، به مطالعه اين آثار پرداخته و كمتر، به جنبه فلسفي آنها توجّه كرده‌اند. پژوهش حاضر، با تكيه بر نظريه روايت‌شناسي ژرار ژنت (Gerard Genet) و روش توصيفي-تحليلي، به خوانش روايي مرگ در سه رمان جنگ مي‌پردازد تا دريابد كه نويسندگان اين رمان‌ها، تا چه اندازه توانسته‌اند با نگاهي فلسفي، به روايت اين پديده بپردازند. نتايج حاصل از اين پژوهش، نشان مي‌دهد كه حادثه مرگ در رمان‌هاي يادشده، بسامد بالايي دارد و معمولاً، با درنگ و ذكر جزئيات روايت مي‌شود. نويسندگان اين رمان‌ها، تلاش كرده‌اند تا با تكيه بر صحنه‌هاي دلخراش مربوط به مرگ شخصيت‌ها، مظلوميت آنها را تصوير كنند و مخاطب را با خود همراه‌سازند؛ از اين رو، بعد عاطفي رمان‌هاي مذكور، در مقايسه با جنبه فلسفي آنها، قوّت بيشتري دارد؛ امّا در رمان «شطرنج با ماشين قيامت»، نويسنده، علاوه بر توجّه به جنبه عاطفي، با رويكردي فلسفي نيز به اين موضوع مي‌پردازد و شخصيت اصلي داستان را در كشاكش انتخاب بين مرگ و زندگي قرار مي‌دهد و بدين ترتيب، با وجود آن كه وي، حادثه مرگ را به شكلي واقع‌گرايانه و با ذكر جزئيات ترسيم مي‌كند، از توجه به ابعاد فلسفي اين پديده نيز غفلت نمي‌ورزد.

Despite the significance of contemplation in novel, most war novel writers have failed to deal with the philosophical aspect of death by overemphasizing the depiction of tragic scenes. Therefore, their novels are more of an event type. Most research works about war novels have studied them with an ideology-oriented approach and rarely attended to their philosophical aspects. In this search, by using Gerard Genet’s narratology and a descriptive-analytic approach, the concept of death is examined in three war novels to understand how much war novels have been able to introduce the philosophical features of this phenomenon. As the results of this search show, the death event in these novels has repetitive frequency and is usually narrated with delay and details. The war narrators have put too much emphasis on heart-rending scenes of characters’ death so as to draw the attention of the audience to the oppression done to those characters. In other words, the emotional aspect of these novels speaks louder than their philosophical aspect. In the novel Chess with the Doomsday Machine, the writer deals with both the emotional and philosophical facets of the subject and places the major character in a struggle to choose between life and death. Therefore, as a pragmatic requirement of narration, it is necessary to notice the philosophical aspect of the narrated concepts.