بررسي گفتمان القايي در فرايند مناظرۀ امام رضا (ع) با علماي اديان

در دوران امام رضا (ع)، به دليل تحولات فرهنگي سياسي جامعه، گفتمان هاي گوناگوني سربرآورند كه هر كدام از آن‌ها به دفاع از ايدئولوژي خود پرداختند. در اين ميان، مناظراتي بين امام رضا (ع) و بزرگان اديان شكل گرفت. امام در ميدان نبرد انديشۀ حق و باطل، تلاش مي كند با استدلال هاي عقلي و نقلي به اثبات حقانيت اسلام بپردازد. نوشتار پيش رو، به روش توصيفي تحليلي و با هدف تبيين راهبردهاي امام در ارتقاي فكري جامعه به واكاوي مناظرۀ ايشان و روند شكل گيري معنا در آن مي پردازد و در اين مسير، از رويكرد نشانه معناشناسي استفاده مي كند؛ رويكردي كه در يك فرايند پويا و جهت مند، به دنبال نفوذ به عمق معاني نهفته در چارچوب گفتمان است و كاركردهاي آن را تبيين مي كند. همچنين، نشانه‌ معناشناسي به‌عنوان ابزاري علمي، امكان تحليل روشمند متون را فراهم مي آورد. اين مقاله به دنبال پاسخ به اين پرسش است كه چگونه معنا مي تواند از وراي القا به توليد برسد و نظام گفتماني خاصي به‌وجود آورد. يافته ها نشان مي دهد كه راهبردهاي القايي استدلال و اقناع سازي، از جمله راهبردهاي تعاملي است كه در مناظره ها استفاده مي شود. امام طي اين فرايندهاي مجابي، بر اساس قدرتي كه از درون ايشان مي جوشد، به توليد كلام مي پردازد. در نتيجۀ اين توليد، گسترۀ كلام افزايش مي يابد و كنشگر مقابل به شناخت مي رسد. پس از رسيدن به اين شناخت است كه كنشگران (جاثليق، رأس الجالوت، هيربد اكبر و عمران صابي) تسليم مي شوند و حقانيت اسلام به اثبات مي رسد.