تاثير آگاهي و قضاوت اخلاقي حسابداران در تمايل به گزارش تخلفات مالي با تاكيد بر نقش تعديل‌گر شدت اخلاقي درك شده

Effect of Accountants’ Moral Awareness and Moral Judgement on Whistleblowing Intention: The Moderating Role of Perceived Moral Intensity

رخداد تخلفات مالي اخير در ايران ضمن تبعات منفي اقتصادي، سياسي و اجتماعي آثار مخربي بر اعتماد عموم مردم وارد نموده است. گزارش تخلفات مالي، ابزار كنترلي مهمي در شناسايي و جلوگيري از تخلفات مالي محسوب مي شود. مطالعات قبلي اذعان مي دارند كه تمايل به گزارش تخلفات تحت تاثير عواملي قرار دارد كه با شناسايي اين عوامل مي توان شناخت بهتري از ابعاد مبهم اين پديده كسب نمود. بنابراين شناخت عوامل موثر بر قضاوت ها و تصميم هاي حسابداران و حسابرسان، مي تواند در دست يابي به راه كارهايي كه منجر به بهبود و ارتقاء رفتارهاي اخلاقي از جمله گزارش تخلفات در حرفه حسابداري و حسابرسي مي شود، راه گشا باشد. پژوهش حاضر با استفاده از مدل تصميم گيري اخلاقي "اقتضايي مساله"، در صدد است با تبيين تمايل حسابداران به گزارش تخلفات مالي با تاكيد بر نقش تعديل گر شدت اخلاقي درك شده، گامي در جهت كشف جنبه هاي جديد در حوزه گزارش تخلفات بردارد. اين پژوهش، از نوع پژوهش هاي پيمايشي است و نمونه آماري پژوهش را 173 نفر از دانش آموختگان رشته حسابداران شاغل در بخش هاي مختلف شركت هاي دولتي و خصوصي تشكيل مي دهند.. اطلاعات مورد نياز اين پژوهش از طريق تكميل پرسشنامه در سال 1399 و با روش نمونه گيري غيراحتمالي جمع آوري شده است. نتايج حاصل از آزمون فرضيه ها با استفاده از مدل سازي معادلات ساختاري به روش حداقل مربعات جزيي نشان مي دهد كه آگاهي اخلاقي تاثير مثبت و معناداري بر قضاوت اخلاقي حسابداران دارد و شدت اخلاقي درك شده در اين رابطه نقش تعديل گر ايفا مي كند. همچنين نتايج نشان مي دهد كه قضاوت اخلاقي حسابداران تاثير مثبت و معناداري بر تمايل آنان به گزارش تخلفات مالي به مراجع داخل و خارج سازمان دارد و اين رابطه به واسطه متغير شدت اخلاقي درك شده تعديل نمي گردد. به طور كلي نتايج بيانگر آن است كه مدل تصميم گيري اخلاقي اقتضايي مساله، تا حدودي منجر به درك بهتري از عوامل موثر بر گزارش تخلفات مالي مي گردد. لذا ضروري است كه يكي از عمده ترين دغدغه هاي حسابداران در سطوح مختلف مدنظر قرادادن اخلاق و اصول اخلاقي براي ايجاد بستري مناسب براي بهبود عملكرد حرفه حسابداري باشد.

Recent financial wrongdoings in Iran have had negative economic, political and social consequences and have eroded public trust. Whistleblowing is an important control mechanism for detecting and preventing financial wrongdoings. Studies have shown that whistleblowing intention is influenced by a variety of factors. Understanding the factors that influence the judgements and decisions of accountants and auditors can help promote moral behaviors such as whistleblowing in the accounting and auditing professions. The present research uses the issue-contingent model to explain new aspects of whistleblowing by examining accountants’ propensity to report financial wrongdoings with an emphasis on the mediating role of perceived moral intensity. This research uses a survey methodology and the sample consists of 173 accounting graduates working in various departments of public and private companies who are selected using non-probabilistic sampling. The required data are collected from 173 questionnaires completed by accountants in 2020. Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) is used for data analysis. The results show that moral awareness has a significant positive effect on accountants’ moral judgement, and perceived moral intensity plays a moderating role in this relationship. The results also indicate that accountants’ moral judgement has a significant positive effect on their intention to report financial wrongdoings to internal and external authorities, but this relationship is not moderated by perceived moral intensity. Overall, the results suggest that the issue-contingent model of ethical decision making contributes to a better understanding of key factors in whistleblowing intention. Therefore, it is necessary for accountants at different levels to consider morality and ethical principles to create an environment that is conducive to better accounting performance.