پديد آورندگان :
معماريان، غلامحسين دانشگاه علم و صنعت ايران، تهران، ايران , غفاري، عباس دانشگاه هنر اسلامي تبريز - دانشكده معماري و شهرسازي، تبريز، ايران , قلي زاده، فرزانه دانشگاه هنر اسلامي تبريز - دانشكده معماري و شهرسازي، تبريز، ايران
كليدواژه :
گونه شناسي , معماري تاريخي , مسجد , تبريز
چكيده فارسي :
مساجد علاوه بر كاركرد آييني و جايگاه متعالي زميني خود، نيازمند فضاسازي مناسب در راستاي رفع نياز كاربر نيز مي باشند. به واقع هرچند بهره ي بُعد روحاني وجود انسان در مساجد نمود بيشتري دارد؛ ليكن تامين حداقل هاي معمارانه براي تسهيل تعالي روحي انسان نيز ضروري به نظر مي رسد. مي توان حداقل هاي معمارانه را در چيدمان صحيح عملكردي، فرمي، تزييني، فيزيكي و ... تعريف نمود و شناخت بهتر نمونه هاي موفق را با اين رويكرد ضروري دانست.
مساجد تاريخي شهر تبريز كه تمركز عمده اي در بازار اين شهر دارند؛ از مصاديق موفق مساجد در تبريز بشمار مي آيند و همچنان پس از گذشت ساليان متمادي از ساخت آن ها مورد استقبال مخاطبان هستند. به نظر مي رسد ارزيابي چراييِ اين مقوله، در كنار پارامترهاي معنايي، معطوف در ساختار آن ها باشد و لذا تحليل كلي و معمارانه آن ها، امري درخور توجه خواهد بود. يكي از عمده ترين مزاياي گونه شناسي بناها، تفهيم نقاط قوت و ضعف معماري نمونه ها است كه در همين راستا پژوهش حاضر به روش پيمايشي در بخش ميداني، پس از واكاوي ادبيات گونه شناسي، پارامترهاي گونه بندي را با ابزار دلفي استخراج نموده و به شناخت كتابخانه اي و ميداني بيش از 40 نمونه از مساجد تاريخي در شهر تبريز پرداخته است. پس از تحليل مصداقي نمونه ها به وسيله مشاهده و واكاوي رفتار كاربران، پارامترهاي گونه بندي آن ها از منظر عرصه بندي فضاي داخل، اندازه فضا، شاكله داخلي، ساختار معماري، تزيينات، مصالح، نورگيري، نحوه و جبهه ورودي و ارتباط با طبيعت جمع بندي مي شود. نتيجه نهايي اين مطالعه منجر به شناختي جامع و در عين حال مختصر از مساجد تاريخي در شهر تبريز مي گردد كه مي تواند مبناي گونه شناسي آن ها بوده و آغازي مناسب بر ريختار شناسي و الگوبندي مساجد تاريخي در تبريز بشمار آيد.
چكيده لاتين :
In addition to their ritual function and sublime terrestrial
status, Mosques play an important role in systemizing
the various aspects of human life and activities.
Mosques need an appropriate space to meet the
needs of the users. Although the spiritual benefit of
mankind from mosques is highly realized, minimum
architectural requirements are necessary to facilitate
his/her spiritual excellence. So a set of architectural
requirements of a mosque such as a right layout, a
true function, an appropriate form and decoration, as
well as its natural structure seems necessary to be
defined. Tabriz is one of the oldest cities in Iran and
has many historical mosques within its urban structure,
most of which are located at Tabriz Bazar and,
due to a great number of people attending these
mosques for praying and other spiritual activities,
they are considered as the most successful examples.
The reason for this, it seems, lies at their structures,
along with other conceptual parameters. Therefore, a
comprehensive study of the architectural aspects of
these historical mosques can be of utmost importance.
One of the advantages of the typological
study of buildings is the identification of the architectural
strengths and weaknesses of the samples in
order to arrive at a deeper understanding and evaluation
of their structure. So, based on a field study, the
present research attempts to extract the typological
parameters of more than 40 historical mosques in
Tabriz by implementing Delphi tools. In so doing, first
the samples are analyzed based on the users’ behaviors
and then, according to features like internal space
and configuration, architectural structure, decorations,
materials, light, entry manner and relation with
the environment, the typological parameters are investigated.
The findings of this study can provide a
comprehensive understanding of the historical
mosques in Tabriz and build a basis for their topological
as well as paleontological categorization.
