مطالعه تطبيقي منهج مزارنگاري در كتب اربعه

The method of compilation of Kitāb al-Mazār in the Four Books: a comparative study

اين نوشتار، به ترتيب زماني، به ارزيابي شيوه نگارش هر يك از مؤلفان كتب اربعه در كتاب المزار موجود در اين كتابها ميپردازد. در مطالعه تطبيقي روشهاي هر يك از مؤلفان كتب اربعه در «كتاب المزار» خويش به شباهتها و تمايزاتي دست مييابيم. اين شباهتها در ساختار كلي برخي ابواب آنها به چشم ميآيد، اما در تناسب ابواب، عنواندهي آنها، ترتيب احاديث، ذكر اسناد روايات، اختصار يا تفصيل در طرح موضوعات، تعليقات فقهي ذيل روايات و مباحث فقه الحديثي مربوط به احاديث و ديگر جهات، كاملاً متمايز به نظر ميآيند. يافته اين تحقيق آن است كه «كتابهاي المزار» كتب اربعه، در گذر زمان، هر يك نسبت به قبلي به جامعيت در موضوعات، چينش و ترتيب منطقيتر در نوع نگارش رو نهاده است؛ به نحوي كه «المزار» شيخ طوسي نسبت به دو «المزار» پيشين، از جامعيت و روشمندي بهتري برخوردار شده است؛ ابواب در ترتيب و چينش، منظمتر و احاديث با حجم بيشتر و موضوعات گستردهتر نگارش يافته است. اين موضوع درباره «المزار» شيخ صدوق نسبت به «المزار» شيخ كليني نيز صادق است.

This article chronically deals with the evaluation of the compilation method of any of the [three] compilers of the Four Book in the “kitāb al-mazār” (chapter of the ziyarat of the Infallibles) contained in these books. In a comparative study on the compilation method of any of the compilers of the Four Books in their kitāb al-mazār we find both similarities and distinctions. These similarities are easily found in the general structure of certain sections of them, however, concerning the proportion of the sections, the titles given to them, the order of hadiths, propounding the cases briefly or elaborately, the jurisprudential glosses on the traditions, discussions on hadith comprehension (fiqh al-ḥadīth) concerning the hadiths, and certain other aspects, they seem fully distinct from one another. The finding of this study is that in the course of time the kitāb al-mazār chapter of any of the Four Books compared with the earlier one is more comprehensive from the aspect of subject, and has more reasonable arrangement from the aspect of type of compilation so that the kitāb al-mazār by Shaykh al-Ṭūsī compared with the two kitāb al-mazārs compiled by his predecessors is more comprehensive and more methodological; the sections are more organized from the aspect of arrangement and order, and the hadiths are longer and the scope of topics is broader. The same is true for the kitāb al-mazār by Shaykh al-Ṣadūq in comparison with the kitāb al-mazār compiled by Shaykh al-Kulaynī. Keywords: Ziyārat, method, kitāb al-mazār, the Four Books, al-Kāfī, Kitāb Man lā-Yaḥḍuruh al-Faqīh, Tahdhīb al-Aḥkām. ticity of the interpreted traditions depends on their conformity with the context (siyāq)..