بررسي روند تغييرات جمعيت و تنوع پرندگان آبزي زمستان‌ گذران تالاب‌ها و نوار ساحلي جنوب درياي‌ خزر

Long-term changes in population and diversity of the wintering waterbirds in the wetlands and southern coast of the Caspian Sea

در اين پژوهش روند تغييرات جمعيت و شاخص ­هاي تنوع پرندگان آبزي زمستان‌گذران جنوب درياي خزر بر اساس داده­ هاي سرشماري نيمه­زمستانه سي ساله 1988 تا 2017 بررسي و ارزيابي شده است. روند تغييرات جمعيت با استفاده از بستة آماري RTRIM ((TRends and Indices for Monitoring Data و شاخص ­هاي بوم‌شناختي تنوع­ زيستي با استفاده از نرم ­افزارSDR-IV (Species Diversity and Richness) محاسبه شده است. نتايج نشان داد كه ميانگين سي­ساله تعداد پرندگان ناحية خزري 71.073±947.853 فرد (1.934.226= حداكثر - 326.281 = حداقل) است. سهم استان مازندران در بسياري از سال ­ها همواره بيشتر از مجموع دو استان گيلان و گلستان مي‌باشد. اندازة جمعيت و تعداد گونه­ هاي پرندگان آبزي زمستان­ گذران جنوب درياي‌خزر تا سال 2003 ميلادي داراي نوسان است و از سال ­هاي 2004 تا 2009 روند جمعيت افزايشي شده ولي در طي ده سال آخر جمعيت به تدريج با شيب 2/7- درصد كاهش يافته است. نتايج تجزيه و تحليل شاخص ­هاي تنوع گونه ­اي (شانون-وينر و سيمپسون D)، غناي گونه ­اي (مارگالف و مينهينيك) و يكنواختي گونه­ اي (پيلو و سيمپسون E) نشان داد كه بالا بودن مقادير تنوع و غناي گونه ­اي و پايين بودن مقادير شاخص­هاي يكنواختي گونه­اي طي سال­هاي 2009-2004، ناشي از افزايش تعداد گونه ­ها به دليل انجام سرشماري ­ها با دقت و صحت بيشتر با اجراي برنامة جامع سرشماري و استفاده از پرنده­ شناسان خارجي بوده است. نتايج اين پژوهش مي­ تواند در مديريت زيست­ بومي تالاب ­ها و نوار ساحلي جنوب درياي خزر نقش كاربردي داشته باشد.

In this study, trends in population and species diversity of wintering waterbirds in the south Caspian Sea region, based on mid-winter censuses of waterbirds over a thirty-year period from 1988 to 2017, have been studied. The trends in population and the ecological indicators of biodiversity were respectively calculated using the RTRIM statistical package (TRends and Indices for Monitoring Data in R software) and the software SDR-IV (Species Diversity and Richness). Results showed that the average number of waterbirds in the whole Caspian region for the last thirty years was 947,853±71,073 with a range of 326.281-1.934,226 individuals. The share of Mazandaran province alone was more than the other two provinces during the study period. The total number of waterbirds recorded increased in 2004 and then formed a stable trend. Calculation of the statistical trend of changes over the 30 years in the waterbirds population size of the south Caspian region indicated a slight increase with a slope of 3.3% per year, but over the last ten years, the population has gradually declined, showing a 2.7% decrease over this latter period. The results for species diversity indices (Shannon-Wiener and Simpson D), species richness (Margalf and Minhinick), and species evenness (Pielou and Simpson E) confirmed that high values ​​of species diversity and richness and low values ​​of species evenness indices during the period of 2004-2009 were basically due to the increase in the number of species recorded and conducting more accurate censuses backed by a comprehensive census program and the participation of foreign birdwatchers. The results of this study can play a practical role in informing the ecological management of the wetlands and southern coast of the Caspian Sea.