شناسايي و طبقه بندي گروه هاي هدف نظام رفاه كودك در ايران از ديدگاه صاحب‌ نظران، سياست‌ها و برنامه‌هاي كشور

Identifying and Categorizing Child Welfare Target Group in Iran from the Perspective of Experts, Laws, and Policies

مقدمه: امروزه در كشورهاي مختلف با توجه به نقش دولت و جامعه در تأمين شرايط مناسب جهت رشد همه‌جانبه كودكان، مفهوم «نظام رفاه كودك» مطرح مي‌شود. تا مدت زمان طولاني، مأموريت نظامهاي رفاه كودك پاسخگويي ويژه به نيازهاي كودكاني بود كه به عنوان آزارديده، مورد غفلت واقع‌شده و يا درخطر كودك‌آزاري گزارش شده بودند. اما به‌مرور در كشورهاي مختلف، گروههاي متنوع‌تري از كودكان تحت پوشش قرار گرفتند. در كشور ما يكي از اولين قدمها براي ايجاد ساختار و نظام رفاه كودك، مشخص شدن گروههاي هدف نظام رفاه كودك است. لذا اين مطالعه به دنبال شناسايي انواع كودكان در وضعيت مخاطره‌آميز است كه در حال حاضر دستگاههاي مختلف به آنها خدماتي ويژه‌اي ارائه مي‌دهند و همچنين به دنبال شناسايي كودكاني است كه علاوه بر اينها بايد مورد توجه ويژه قرار بگيرند. روش: اين مطالعه كيفي در دو مرحله انجام گرفت. در مرحله اول، جامعه پژوهش، شامل كليه صاحبنظران حوزه كودكان بوده و نمونه‌گيري ابتدا به صورت هدفمند و گلوله برفي شروع شد و به تدريج به‌صورت نمونه‌گيري نظري تا زمان اشباع داده‌ها (56 مصاحبه) ادامه پيدا كرد. در مرحله دوم، كليه اسناد مرتبط با قوانين، مقررات و سياستهاي كشور و همچنين اسناد مرتبط با خدمات به گروههاي مختلف كودكان با روش كتابخانه‌اي جمع‌آوري شدند. در نهايت 184 سند سياست‌گذاري و 327 سند به صورت تمام شماري مورد بررسي قرار گرفتند. داده‌هاي مرتبط با هر دو مرحله در نرم‌افزار MAXQDA (2018) با روش تحليل محتواي كيفي تحليل شدند. يافته‌ها: گروههاي كودكاني كه در حال حاضر از ديد قوانين و سياستها يا توسط دستگاههاي مختلف حاكميتي ابعاد مختلف نيازهايشان بايد به صورت ويژه مورد توجه قرار گيرد، متشكل از 96 زيرگروه و 22 گروه هدف كلي به دست آمده و طبقه‌بندي شدند. همچنين مجموع كودكان در وضعيت مخاطره‌آميز و يا نيازمند توجه ويژه كه بايد تحت پوشش خدمات رفاه كودك در ايران واقع شوند، شامل مجموعه‌اي متشكل از 123 زيرگروه و 23 گروه طبقه‌بندي شدند. بحث: تبيين و طبقه‌بندي مجموعه گروههاي هدفي كه با توجه به شرايط اجتماعي، رفاهي و اقتصادي كشور نيازمند خدمات ويژه از جانب نهادهاي رفاهي هستند، مي‌تواند يك چارچوب مناسب براي برنامه‌ريزي، هماهنگي و عدم موازي‌كاري سازماني و بين‌سازماني در پوشش انواع گروههاي كودكان توسط نهادهاي مسئول فراهم كند.

Introduction: Nowadays the concept of the child welfare system is defined in different countries due to the role of government in providing an appropriate context for the comprehensive development of children. In Iran, there is no defined child welfare system, and one of the first steps to establish the system is to identify its target group. Therefore, this study seeks to identify different types of at-risk or in-need children in which government should provide them with special services. Method: This qualitative study was conducted in two phases applying conventional qualitative content analysis. In the first phase, content analysis was applied to in-depth semi-structured interviews conducted with child welfare experts. In the second phase, content analysis was utilized to analyze the laws, regulations, and policies. Findings: In this study, current and proposed target groups of the child welfare system in Iran were categorized. Currently, 22 categories and 96 subcategories of in need children are given special attention in policies or by various government agencies. In addition, the proposed target group were categorized into 23 categories and 123 subcategories. Both of these target groups were classified into three types of risky situations: risky situations related to individual factors; risky situations related to family factors, and risky situations related to structural social, economic, and cultural factors. Discussion: Defining and classifying the target groups of child welfare systems, could lead to an integrated and coordinated structure and framework for policy and service planning in the organizational and inter-organizational levels to cover comprehensively all of the at-risk children.