تحليل الگوهاي استقراري عصر آهن دشت پيرانشهر با تكيه بر سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS)

The Analysis of Settlement Patterns of Iron Age in Piranshahr Plain Relying on Geographic Information System (GIS)

تفسير رفتارهاي گذشته ­ي انسان و توجّه به درك و سنجش فرايندهاي پيچيده­ي تعاملي بين انسان و محيط از حيث وابستگي آن به اجزاي محيط طبيعي و اكولوژيكي در مركز توجّه باستان­ شناسي جديد قرار دارد. بررسي­ هاي باستان­ شناسي و تحليل الگوهاي استقراري، از روش­ هاي شناخته شده در باستان­ شناسي براي كمك به شناخت اين فرايندهاي تعاملي است. حوضه ­ي جنوبي درياچه­ ي اروميه با مطالعات هيات باستان­ شناسي دانشگاه پنسيلوانيا در تپه حسنلو و دشت سندوس به يكي از مهم­ترين مناطق باستان­ شناختي و مبنايي براي گاهنگاري در شمال­ غرب ايران بدل گشت. در اين ميان دشت پيرانشهر از طرفي به دليل همجواري با محوطه حسنلو در شمال و محوطه ربط در جنوب و از طرف ديگر به دليل همسايگي اين منطقه با قدرت­ هاي بزرگي چون آشور و اورارتو و مانّا در نيمه ­ي اوّل هزاره­ي اوّل ق.م جزو نواحي مهمّ از نظر مطالعات باستان­ شناسي عصر آهن شمال ­غرب ايران است. پژوهش پيش رو با اين فرض كه استقرارهاي عصر آهن دشت پيرانشهر از الگوي استقراري مشخّصي پيروي مي­ كنند، دشت پيرانشهر را بررسي كرد. در اين پژوهش سعي گرديد با استفاده از روش مطالعات ميداني و كتابخانه­ اي و به­ كارگيري مدل­ هاي تحليل جغرافيايي تفسير روشمند و مناسبي از نحوه­ي توزيع محوطه­ هاي عصر آهن و هزاره­ي اول ق.م دشت پيرانشهر ارائه گردد. بررسي­ ها نشان داد كه استقرارهاي عصر آهن منطقه بيش از همه تحت تأثير دو عامل جغرافيايي ارتفاع از سطح دريا و ميزان دسترسي به رودخانه­ ها بوده و همين امر باعث ايجاد شبكه ­هاي خطّي در مسير رودخانه ­ها و با ارتفاع گزيني مناسب نسبت به دشت گرديده است. همچنين مشخص شد كه استقرارهاي عصر آهن اين دشت به تبعيت از شكل ناهمواري­ ها و جغرافياي طبيعي منطقه در نيمه­ي نخست هزاره­ي اول ق.م با ايجاد سلسله مراتب استقراري مشخّص ميل به سوي تشكيل يك واحد سياسي مستقل محلي داشته است كه مي ­توان نشانه­ هاي وجود اين واحد سياسي را در متون آشوري نو با نام خوبوشكيا شناسايي كرد.

Interpretation of human’s old behaviors in the past and paying attention to complex and interactive processes between humans and the environment to be understood in terms of their dependence on the components of the natural and ecological environment is the center of modern archaeology’s attention. Archaeological surveys and analysis of settlement patterns are considered well-known methods in archaeology to help identify these interactive processes.With the studies of the Archaeological Board of the University of Pennsylvania on Hasanlu Hill and the Sandus Plain, the southern basin of Lake Urmia became one of the most important archaeological sites and a basis for chronology in northwestern Iran. Meanwhile, Piranshahr plain on one hand due to its proximity toHasanlu area in the north and Rabat area in the south and on the other hand due to the neighborhood of this area with great powers such as Assyria, Urartu and Mana in the first half of the first millennium BC, Is one of the important areas in terms of archaeological studies of the Iron Age in northwestern Iran. This study examined the Piranshahr plain, assuming that the Iron Age settlements of the Piranshahr plain follow a specific settlement pattern. In this research, using field and library studies and geographical analysis models, a methodical and appropriate interpretation of the distribution of Iron Age areas and the first millennium BCPiranshahr plain was presented. Studies have shown that the Iron Age settlements in the region are most affected by two geographical factors, altitude from sea surface and access to rivers, and this has led to the creation of linear networks in the course of rivers resulting to a suitable choice of height relating to the plain. It was also found that the Iron Age settlements of this plain, following the shape of the roughness and natural geography of the region in the first half of the first millennium BC, by creating a specific settlement hierarchy, tended to form an independent local political unit. The existence of this political unit in modern Assyrian writings as Xubuskie could be identified.