تعلّق حقّ خيار به عقد يا به عين

تعلّق حقّ خيار به عقد يا به عين، از مباني اساسي براي تحليل مسائلي از قبيل سقوط يا عدم سقوط حقّ خيار با تلف عين و اتلاف آن، تصرّف در عين و انتقال آن به غير مي باشد. عليرغم اهميّت اين مسأله در تدوين مواد قانوني، ادله آن به طور تفصيلي و منسجم مورد توجه حقوقدانان قرار نگرفته است. سؤال اساسي آن است كه آيا در حقّ خيار، عين موضوعيّت دارد كه با تلف عين، حقّ خيار نيز زائل  شود يا عقد موضوعيّت دارد كه با تلف عين، همچنان خيار باقي است و پرداخت عين بر ذمّه قرار گيرد؟ اين تحقيق نشان مي دهد اصل عملي اوليه بر تعلّق حقّ خيار به عين است ولي قواعد فقهي موجود و همچنين دليل اجتهادي سيره عقلا، دالّ بر تعلّق حقّ خيار به عقد است، به گونه اي كه با تلف شدن عين، عقلا خود را همچنان مستحقّ ماليّت آن عين مي دانند. ازطرفي، ادله اثبات كننده خيارات به دو دسته ادله لبّي و ادله لفظي تقسيم مي شود كه خود ادله لفظي نيز داراي دو قسم ادله شامل لفظ «خيار» و ادله شامل لفظ «ردّ عين» مي باشد. استظهار از ادله لبّي و لفظي دالّ بر خيارات، تعلّق حقّ خيار به عقد را تأييد مي كند. فقط در خيار عيب به دليل وجود اجماع، تعبّداً وجود عين، موضوعيّت يافته و خيار عيب به عين تعلّق مي گيرد.