سبك‌شناسي اشعار فارسي مرتضي‌قلي‌خان شاملو

زمينه و هدف: مرتضي‌قلي‌خان شاملو يكي از رجال حكومتي، ادبي و فرهنگي عصر صفوي است و ازآنجاكه در زمرۀ پيشگامان و سرآمدان خط شكسته است، بيشتر به جنبۀ خوشنويس بودن او توجه شده است و شرح احوال و آثار وي در كتابهاي تاريخ ادبيات ذكر نشده است. مرتضي‌قلي‌خان دو ديوان شعر به زبانهاي فارسي و تركي دارد. خود وي تعداد ابيات ديوانش را قريب به بيست هزار بيت عنوان كرده است. در اين پژوهش قصد داريم با بررسي سبك شعر او جايگاه ادبي وي را مشخص كنيم. روش مطالعه: در مقالۀ حاضر بر اساس مطالعات كتابخانه اي و با روش توصيفي ـ تحليلي، به بررسي و تحليل ويژگيهاي سبكي اشعار فارسي مرتضي‌قلي‌خان شاملو پرداخته شده است. يافته ها: اغلب مضامين رايج در سبك هندي در شعر مرتضي‌قلي‌خان وجود دارد. ازآنجاكه او به كتابت ديوان شعراي پيشين و همعصر خود ميپرداخته، تأثير شعر شاعراني چون خاقاني، نظامي، سعدي، مولوي، حافظ، بابافغاني، و ملامحسن فيض كاشاني در شعر او نمايان است. نتيجه گيري: زبان اغلب اشعار مرتضي‌قلي‌خان شاملو، ساده و به دور از تكلفات شاعرانه است. او خود ميگويد در غزل پيرو سبك صائب تبريزي است، اما در برخي موارد اشعار او گواه آن است كه به شعر كساني چون بيدل دهلوي و كليم كاشاني نيز توجه خاصي داشته است. بااين حال همۀ عناصر سبك هندي در شعر مرتضي‌قلي‌خان وجود دارد، اما آنچه شعر او را از شعر همعصران وي متمايز ميكند، بهره ‌گيري از اصطلاحات و تعبيرات مربوط به خوشنويسي و فن كتابت است كه گاه با زباني ساده و گاه پيچيده دستمايۀ خيال‌پردازيهاي شاعرانه او شده است.