بررسي عوامل پژوهشي در مهاجرت نخبگان درايران طي سالهاي 1368 – 1392

Study of research factors in the migration of elites in Iran during the years 1368-1392

پديده مهاجرت نخبگان در دهه‌هاي اخير، يكي از مهم‌ترين مسائل بحث‌انگيز كشورهاي كمتر توسعه‌يافته است كه به شكل حاد آن فرار مغزها نيز گفته مي‌شود. مقاله حاضر به بررسي و ارزيابي چالش‌ها و راهبردهاي ارتقاء نظام مقابله با مهاجرت نخبگان در ايران در دوره زماني 1392-1368 مي‌پردازد. بر اساس تحقيقاتي كه درباره مهاجرت نخبگان در اين دوره صورت گرفت تعداد 1826 عضو هيئت‌علمي رسمي و تمام‌وقت در دانشگاه‌هاي آمريكا و كانادا مشغول به تحصيل هستند و اين در حالي است كه تعداد اعضاي هيئت‌علمي رسمي و غيررسمي آمريكا و كانادا به بيش از 5000 نفر مي‌رسد. مهم‌ترين متغير تأثيرگذار بر عوامل مهاجرت نخبگان دو دسته عوامل رانشي (دافعه‌هاي داخلي) و عوامل كششي (جاذبه‌هاي خارجي) مي‌باشد. اين پژوهش يك مطالعه كيفي و كتابخانه‌اي است كه در اين تحقيق از كتاب‌ها، مجلات علمي و تخصصي، گزارش‌هاي وزارتخانه‌هاي مرتبط با مهاجرت نخبگان، آمارها و اطلاعات منتشرشده از طرف نهادهاي بين‌المللي نظير سازمان ملل، صندوق بين‌المللي پول، بانك جهاني و غيره استفاده‌شده است. جامعه آماري اين مطالعه مهاجرت نخبگان طي سال‌هاي مذكور مي‌باشد. نتايج حاصل از تحقيق نشان مي‌دهد كه عواملي مانند: عدم توجه اجتماعي به ارزش فعاليت‌هاي علمي، نبود تسهيلات لازم براي پژوهش، پايين بودن حقوق و دستمزد و احساس وجود تبعيض و نابرابري به‌عنوان عوامل رانشي مهاجرت نخبگان علمي به خارج از كشور مؤثر هستند.

The phenomenon of elite migration in recent decades has been one of the most controversial issues in less developed countries, which is also called acute brain drain. The present article reviews and evaluates the challenges and strategies for improving the system of coping with elite migration in Iran in the period 1368-1392. According to research on elite immigration during this period, 1,826 formal and full-time faculty members are studying at US and Canadian universities, while the number of formal and informal faculty members in the United States and Canada is over 5,000. arrives. The most important variables affecting the elite migration factors are two categories of driving factors (internal repulsions) and traction factors (external attractions). This research is a qualitative and library study that includes books, scientific and specialized journals, reports of ministries related to elite migration, statistics and information published by international institutions such as the United Nations, the International Monetary Fund, the Bank. Universal etc. has been used. The statistical population of this study is elite migration during the mentioned years. The results of the research show that factors such as: lack of social attention to the value of scientific activities, lack of necessary facilities for research, low salaries and feelings of discrimination and inequality are effective as driving factors for the migration of scientific elites abroad.