نظارت اركان بازار اوراق بهادار ايران بر بانك‌هاي خصوصي از منظر شفافيت و كارايي به‌عنوان اصول حقوق عمومي

Supervision of Private Banks by the Iranian Security and Exchange Organization From the Viewpoint of Transparency and Efficiency as Principles of Public Law

مطابق مادۀ 31 «قانون پولي و بانكي جمهوري اسلامي ايران»، تشكيل بانك‌ها‌ صرفاً به‌صورت شركت سهامي عام با سهام بانام ممكن است. از سويي، مطابق مادۀ 36 قانون احكام دائمي برنامه‌هاي توسعۀ كشور، تمامي شركت‌هاي سهامي عام ملزم به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان متولي و نهاد ناظر بازار سرمايه هستند. بدين‌ترتيب، تأسيس و عرضۀ عمومي سهام بانك‌ها‌ در بازار اوليه مستلزم ثبت سهام بانك‌ها‌ نزد سازمان بورس است و انجام معاملات ثانويۀ سهام بانك‌ها‌ نيز مستلزم پذيرش آنها نزد يكي از بازارهاي بورس اوراق بهادار تهران يا فرابورس ايران خواهد بود. ازاين‌رو تمامي بانك‌ها‌ لزوماًْ ناشر اوراق بهادار محسوب مي‌شوند و بدين‌ترتيب تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و تابع مقررات مصوب سازمان و شوراي عالي بورس و ضوابط مقرر توسط بورس مربوطه قرار دارند. هدف مقالۀ حاضر بررسي نهادهاي ناظر بازار سرمايه، حوزه و چگونگي نظارت آنها بر بانك‌ها‌ و تطبيق آن با اصول حقوق عمومي شامل شفافيت و كارايي است. بدين‌منظور، پس از بررسي موضوع از جنبه‌هاي نظارت بر معاملات اوراق بهادار، افشاي اطلاعات و نيز حاكميت شركتي به‌عنوان سه حوزۀ عمدۀ نظارت بر بانك‌ها‌، نوشتار پيش ‌رو بدين نتيجه رهنمون مي‌گردد كه اعمال نظارت اركان ناظر بازار سرمايه بر بانك‌ها‌ هرچند به ارتقاي شفافيت عملكرد بانك‌ها‌‌ و حفظ منافع سرمايه‌گذاران منجر مي‌شود، با اين حال، با عنايت به همپوشاني حيطۀ صلاحيتي نهادهاي ناظر بازار پول و بازار سرمايه در خصوص بانك‌ها‌، در برخي موارد به بروز اختلال در كارايي آنها مي‌انجامد.

According to Article 31 of the the Monetary and Banking Law of Iran, banks may only be incorporated as public joint-stock companies with registered shares. Moreover, according to Article 36 of the Law on Permanent Provisions of Economic, Social and Cultural Development Programs, all public joint-stock companies are required to register with the Iranian Security and Exchange Organization (SEO) as the custodian and supervisor of the capital markets. Thus, establishment of any banks requires initial public offering of banks' shares and conducting secondary transactions needs registration at Tehran Stock Exchange or Iran FaraBourse Co. (IFB). Consequently, all banks are necessarily considered issuers of securities and therefore they are under the supervision of the SEO and subject to the regulations approved by the Securities & Exchange High Council and the rules set by the relevant stock exchange. The purpose of this paper is to examine the institutions that oversee the capital market, the scope of their powers and how they monitor banks, and their compliance with the principles of public law, including transparency and efficiency. To this end, after examining the issue from the perspective of monitoring securities transactions, disclosure of information and corporate governance as three main areas of bank supervision, the study’s findings suggest that the oversight of the banks by the capital market supervisory institutions, leads to transparency in the performance of banks and the protection of of investors interests. However, due to the overlapping jurisdiction of the regulators of the money market and the capital market over banks, in some cases oversight can disrupt the banks efficiency.