مدل‌سازي و سنجش اثرگذاري شوك‏هاي مثبت جانب عرضه در بخش مالي اقتصاد ايران

گستردهمعرفي:يكي از مهم‌ترين سؤالات اقتصاد‌دانان تبيين رابطه بين بخش حقيقي  و بخش مالي در اقتصاد است. چراكه درك اين رابطه اقتصاددانان را جهت برنامه‌ريزي براي نيل به رشد اقتصادي ياري مي‌نمايد. بخش مالي يكي از مهم‌ترين عوامل در شكل‌دهي توليد و همچنين يكي از ضروري‌ترين حلقه‌هاي ايجاد بخش‌هاي مختلف اقتصادي است، لذا شناخت اثر تغيير اين بخش بر ساير بخش‌هاي اقتصاد ضروري است. در اين راستا هدف اين مقاله ارزيابي جايگاه واسطه‏هاي مالي در كشور و تبيين تأثير و تأثرات آن بر ساير بخش‌هاي اقتصادي است.متدولوژي: اين مقاله با استفاده از روش حذف فرضي جزئي ديازنباخر و لهر (2013) كه نسخه‌اي تعميم‌يافته از روش‌هاي حذف فرضي در ارزيابي بخش‌هاي اقتصادي جدول دادهستانده استفاده و به بررسي آثار و تبعات بروز شوك مثبت 10 درصدي در زيربخش‌هاي مالي اقتصاد ايران شامل زيربخش بانك، زيربخش بيمه و زيربخش واسطه‌هاي مالي پرداخته‌شده است. جدول مورداستفاده در اين پژوهش جدول دادهستانده سال 1396 مي‌باشد كه از طريق روش نيمه آماري راس و بر مبناي جدول دادهستانده 1390، محاسبه‌شده است. جدول تحليلي دادهستانده، يك جدول متقارن بخش در بخش با كالا در كالا است. يافته:در اثر بروز شوك مثبت در عرصه خدمات بانكي 5 بخش با بيشترين ارزش افزوده مواجه خواهند شد كه عبارتند از ساختمان هاي مسكوني، ساختمان‌هاي غير مسكوني، تأمين اجتماعي اجباري، دامداري و امور انتظامي. در اثر بروز شوك مثبت به بخش واسطه‌هاي مالي 5 بخش با بيشترين ارزش افزوده مواجه خواهند شد كه عبارتند از:  ساخت محصولات اساسي آهن و فولاد، ساخت ساير فلزات اساسي و ريخته‌گري فلزات،  ساخت، تعمير و نصب محصولات رايانه‌اي، الكترونيكي و نوري، ساخت وسايل نقليه‌ي موتوري و ساير تجهيزات حمل‌ونقل و قطعات و وسايل الحاقي آن‌ها و دامداري.  در اثر بروز شوك مثبت به بخش بيمه بخش‌هايي كه بيشترين ارزش افزوده را ايجاد خواهند كرد عبارتند از: ساختمان‌هاي غيرمسكوني، استخراج زغال‌سنگ و لينيت، ساخت، تعمير و نصب محصولات رايانه‌اي، الكترونيكي و نوري، استخراج سنگ، شن و خاك رس و حمل و نقل آبي.نتيجه:نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهند در صورت افزايش 10 درصدي عرضه خدمات بانكي (با كدهاي 6411 و 6419 ISIC) در اقتصاد ايران، بخش «ساختمان‌هاي مسكوني» با افزايش 1.12 درصدي ارزش‌افزوده كه برابر 2851589 ميليون ريال مي‌باشد، مواجه خواهد شد به‌طوري‌كه ستانده واسطه‌اي آن 1982931 ميليون ريال معادل 0.52 درصد افزايش را شاهد بوده است. پس‌ازاين بخش نيز فعاليت‌هاي «ساختمان‌هاي غيرمسكوني»، «تأمين اجتماعي اجباري» و «دامداري» به ترتيب با 1.01و 0.85 و 0.79 درصد افزايش ارزش‌افزوده روبه رو مي‌شوند. در صورت افزايش 10 درصدي عرضه خدمات واسطه‌هاي مالي (با كدهاي 642، 643، 649، 661، 662 و 663 ISIC) در اقتصاد ايران، بخش «ساخت محصولات اساسي آهن و فولاد» با افزايش 0.6 درصدي ارزش‌افزوده كه برابر 751357 ميليون ريال مي‌باشد، مواجه خواهد شد به‌طوري‌كه ستانده واسطه‌اي آن 161748 ميليون ريال معادل 0.06 درصد افزايش را شاهد بوده است. پس‌ازاين بخش نيز فعاليت‌هاي «ساخت ساير فلزات اساسي و ريخته‌گري فلزات»، «ساخت، تعمير و نصب محصولات رايانه‌اي، الكترونيكي و نوري» و «ساخت وسايل نقليه‌ي موتوري و ساير تجهيزات حمل‌ونقل و قطعات و وسايل الحاقي آن‌ها» به ترتيب با 0.52 و 0.48 و 0.47 درصد افزايش ارزش‌افزوده روبه‌رو مي‌شوند. در صورت افزايش 10 درصدي عرضه خدمات بيمه (با كدهاي 651، 652 و 653 ISIC) در اقتصاد ايران، بخش «ساختمان‌هاي غيرمسكوني» با افزايش 0.53 درصدي ارزش‌افزوده كه برابر 1940166 ميليون ريال مي‌باشد، مواجه خواهد شد به‌طوري‌كه ستانده واسطه‌اي آن 1224203 ميليون ريال معادل 0.26 درصد افزايش را شاهد بوده است. پس‌ازاين بخش نيز فعاليت‌هاي «استخراج زغال‌سنگ و لينيت»، «ساخت، تعمير و نصب محصولات رايانه‌اي، الكترونيكي و نوري» و «استخراج سنگ، شن و خاك رس» به ترتيب با 0.46 و 0.39 و 0.30 درصد افزايش ارزش‌افزوده روبه رو مي‌شوند. درنهايت تمام انواع خدمات مالي تجميع و افزايش عرضه 10 درصدي  بخش مالي در اقتصاد ايران مورد تدقيق قرار گرفت و نتايج نشان داد بخش «ساختمان‌هاي غيرمسكوني» با افزايش 1.69 درصدي ارزش‌افزوده كه برابر 614627 ميليون ريال مي‌باشد، مواجه خواهد شد به‌طوري‌كه ستانده واسطه‌اي آن به ميزان 3878263 ميليون ريال (0.82درصد) با افزايش روبه رو مي‌شود. پس‌ازآن نيز بخش‌هاي «ساخت، تعمير و نصب محصولات رايانه‌اي، الكترونيكي و نوري»، «ساختمان‌هاي مسكوني» و «دامداري» به ترتيب با 1.57 و 1.50 و 1.40 درصد افزايش ارزش‌افزوده روبه‌رو مي‌شوند.