بررسي نابرابري در توزيع عوارض ماليات بر ارزش افزوده و اثر آن بر ضريب جيني (1398-1395)

Inequality of Intergovernmental Transfer of Value Added Taxes

پس از تصويب قانون ماليات بر ارزش افزوده در سال 1387، مقرر شد بخشي از درآمدهاي آن تحت عنوان «عوارض ارزش افزوده» بين شهرداري‌ها و دهياري‌ها توزيع گردد. سهم‌بري شهرداري‌ها و دهياري‌هاي از درآمدهاي مالياتي «درآمدهاي انتقالي درون‌حاكميتي» ناميده و در بسياري از كشورهاي توسعه‌يافته، تامين‌كننده‌ي بخشي از بودجه‌ي دولت‌هاي محلي و به هدف كاهش نابرابري منطقه‌اي است. نحوه توزيع عوارض در ساليان مختلف هم در قوانين دائمي و هم در قوانين بودجه سنواتي بدليل اهميت همواره دستخوش تغيير بوده است. شايان ذكر است كه نحوه و ساختار توزيع عوارض و اثر آن بر نابرابري بين‌منطقه‌اي از حيث دلالت‌هاي سياستي واجد اهميت است. اين مطالعه با استفاده از داده‌هاي توزيع عوارض بين شهرستان‌ها (سامانه توزيع عوارض سازمان امور مالياتي) نتيجه مي‌گيرد كه ضريب جيني توزيع عوارض ماليات بر ارزش افزوده در سطح استاني در سال 1395، 0/64 بوده كه با تغيير قانون توزيع در سال 1396 با اندكي بهبود به 0/61 رسيده است. در سال 1397 تغييرات محسوسي نسبت به سال 1396 نداشته اما سال 1398 با توزيع ناعادلانه‌تر عوارض ماليات بر ارزش افزوده مواجه بوده‌ايم به طوريكه ضريب جيني توزيع آن با اندكي افزايش به 0/67 رسيده است. اين مطالعه (1) نشان مي‌دهد توزيع عوارض قانون جديد ماليات بر ارزش افزوده ناعادلانه است (2) بر اساس تخمين تصريح تابلويي بين‌استاني توزيع ناعادلانه عوارض موجب افزايش نابرابري درآمدي درون‌منطقه‌اي مي‌شود (3) پيشنهاداتي در جهت توزيع منصفانه‌تر عوارض پيشنهاد مي‌دهد و ضرورت اصلاح قانون ماليات بر ارزش افزوده مصوب سال 1400 را برجسته مي‌كند.

Abstract: In value added tax law, it was decided to distribute a share of revenue across local municipalities. This intergovernmental tax is the source of income for many local municipalities in developed countries and aimed, among other purposes, to mitigate the inequality across regions. Its allocation scheme has amended annually in budgetary and permanent laws due to its significance. However, there are almost no study to examine the structure of allotment and its consequences on regional disparity. This study benefits from administrative data to calculate Gini coefficients of intergovernmental transfer across provinces and counties. The Gini coefficients across provinces are 0.64 and 0.61 in 2016 and 2017, respectively. In 2018, dues to the change of distribution rules, it increases to 0.87, and it is expected that the new law will exacerbate inequality. The paper proposes new rules such that the transfer would a function of needs and responsibilities by local municipalities.