نسخه‌شناسي و گونه‌شناسي « مناظرالأنوار»

A Codicological and Genre Analysis of Manāzir al-Anvār

بعضي از آثارند كه تلفيقي از چندين گونه به شمار مي‌آيند، تا حدي كه براي داوري گونه‌شناسي آنها نمي‌توان قاطعانه و كلي حكمي صادر كرد. مناظر‌الأنوار يكي از اين نوع آثار است كه عبدالرزاق بن محمد اسحق متخلص به يميني شاه‌آبادي در آغاز قرن سيزدهم نگاشته است. اثري كه اگرچه مشهور و طراز اول نيست؛ ولي نمونة بسيار خوبي براي شناخت گونة آميغي و نيز سير تكوين و تطور اين جنس گونه‌ در مباحث نظري گونه‌شناسي ادب فارسي است. پاية اصلي مناظر‌الانوار تاحدي ادامة اصطلاح‌نامه‌نگاري‌هاي ادبي در وصف معشوق است. اين اثر، كتاب كليات- جزئيات، لذة‌النساء ضياء نخشبي و نيز مرآة‌الجمال‌ از زيرگونة سراپا را فراياد مي‌آورد. از سوي ديگر نويسنده افزون بر توضيح و تفسير برخي لغات و اصطلاحات هندي و پسندهاي زيباشناسانة اهالي شبه قاره، در فصل پيوست براي غناي اثر خويش از آوردن توضيحات احوالي شاعران و نيز به مناسبت ذكر اوصاف معشوق، از نقل شواهد اشعار صنفي هم كوتاهي نكرده است. مقالة حاضر تلاش دارد تا بعد از معرفي نسخه‌شناسانة اثر، آن را از لحاظ گونه‌شناسي بررسي كند. البته آن چيزي كه از اين اثر به دست ما رسيده، گزينشي از رادهاكشن فيروزه‌حصاري است كه در كتابخانة دانشگاه پنجاب لاهور با شمارة نسخة 5786 نگهداري مي‌شود.

There are a number of literary works which are considered as a mixture of different genres to the extent that we cannot suggest a general and definite idea about their typology. Manāzir al-Anvār is one of such works written in early thirteenth century by Abdulrazāq ibn Mohammad known as Yamini Shāhābādi. Although this work is not much famous and high-ranked, it is a very good example for gaining knowledge about mixed genre and its history and evolution within the field of Persian genre analysis. This work continues the tradition of literary terminologies on the description of the beloved more or less. It also brings to the mind certain works like Koliāt-Joziāt and Lezat al-Nesā' by Zia Nakhshabi as well as Mirāt al-Jamāl which is categorized under Sarāpā. On the other hand, in addition to explicating and interpreting some Indian words and terms and aesthetic trends of the Subcontinent, the writer has used some biographical notes on poets and also some evidence from their poems while describing the states of the beloved in the appendix section in order to enrich his work. After providing a codicological introduction of this work, this paper aims to offer a genre analysis of it and examine its writing and stylistic tradition. Of course, the only manuscript to which we have access is a selection of Radhakshen by Firooze Hesari which is held in the library of Punjab Lahore University as ms.5786