تحليل مضموني اخبار فتوحات عصر امويان (41-132) در منابع تاريخي اصحاب حديث

Thematic Analysis of the News of the Conquests of the Umayyad Era (132-41) in the Historical Sources of the Companions of Hadith

پژوهش حاضر با درك ارزشمندي ميراث تاريخي اصحاب حديث و اثرگذاري آن در ذهن مخاطبان اين آثار در موضوع فتوحات عصر اموي و با هدف كشف شبكه‌ي مضموني موجود در اين متون و براي رسيدن به الگويي كه توضيح دهنده منطق كلي و شاكله‌ي آن‌ها باشد، تلاش مي‌كند تا به اين سوال پاسخ گويد كه «اصحاب حديث در ثبت اخبار فتوحات چه مضاميني را به مخاطبان ارائه مي‌كنند؟» براي يافتن اين پاسخ ابتدا به مطالعه ميراث تاريخي اصحاب حديث در اين زمينه پرداختيم و از ميان آثار موجود، تاريخ خليفه بن خياط (ابن خياط240ق)، بقاياي كتاب المعرفه و التاريخ (فسوي277ق)، تاريخ الامم والملوك (طبري310ق)، المنتظم فى تاريخ الامم و الملوك، (عبدالرحمن ابن‌جوزى597ق) انتخاب گرديد و داده‌هاي مرتبط با اخبار فتوحات را از ميان آنان استخراج و سپس با روش تحليل مضمون و اجراي مراحل مختلف آن به تحليل داده‌ها و كشف مضامين نهفته در منابع منتخب اقدام شد كه در قالب پنج مضمون فراگيرِ اسلامي بودن فتوحات، حكومت مسلمانان بر مناطق مفتوح و بهره‌مندي از منافع آن، قدرت نظامي مسلمانان، برتري نظامي مسلمانان بر دشمن، قدرت دشمن در مقابل مسلمانان قابل بيان مي‌باشد كه اين مضامين با توجه به رويكرد آنان به خلافت، در راستاي مشروعيت بخشي به امويان است.

This paper understands the value of the historical heritage of the Companions of Hadith and its impact on the minds of the audience of these works on the subject of the conquests of the Umayyad era and with the aim of discovering the thematic network in these texts to achieve a model that explains their general logic and structure. It tries to answer this question: "What topics do the companions of hadith present to the audience in recording the news of the conquests?" To find this answer, we first studied the historical heritage of the Companions of Hadith in this regard among the existing works, the history of Khalifa Ibn Khayyat (Ibn Khayyat 240 AH), the remains of the book al-Ma'rifah wa al-Tarikh (Faswi 277 AH), Tarikh al-Umma wa al-Muluk (Tabari 310 AH), Al-Mu'tazim Fi Tarikh Al-Umam wa al-Muluk, (Abd al-Rahman Ibn Jawzi 597 AH) were selected and data related to the news of the conquests were extracted from them, and then the thematic analysis method and the implementation of its various stages were used to analyze the data and discover the themes hidden in the selected sources, which are in the form of five themes. These are the Islamic conquests, the rule of the Muslims over the open areas and the enjoyment of its interests, the military power of the Muslims, the military superiority of the Muslims over the enemy, the power of the enemy over the Muslims. These themes are in line with the legitimacy of the Umayyads, according to the approach of the Companions of Hadith to the Caliphate.