ارزيابي بهره وري آب سامانه هاي آبياري سطحي، باراني و قطره اي در مزارع توليد جو استان مركزي

Evaluation of water productivity of surface, sprinkler and drip irrigation systems in barley production farms in Markazi province

اين تحقيق با هدف اندازه‌گيري مستقيم و مزرعه‌اي ميزان آب آبياري كاربردي و بهرهوري آب در مزارع جو در سطح استان مركزي اجرا گرديد. بدين منظور 26 مزرعه در مناطق عمده توليد جو آبي درسال زراعي 1400-1399 در استان مركزي با هماهنگي مديريت‌هاي جهاد كشاورزي انتخاب و حجم آب داده شده بدون دخالت در برنامة آبياري كشاورزان اندازه‌گيري شد. براين اساس ابتدا مقدار دبي منبع آب (كانال، چاه، قنات و يا چشمه) با وسيله مناسب (فلوم و كنتور) در هر كدام از مزارع منتخب اندازه‌گيري شد. سپس با پايش دقيق برنامه آبياري مزرعه شامل زمان هر نوبت آبياري، تعداد دفعات آبياري در طول سال و همچنين اندازه‌گيري سطح زير كشت محصول، حجم آب آبياري كاربردي محصول جو براي هركدام از مزارع منتخب در طول فصل اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد كه حجم آب آبياري مزارع جو در سطح استان بسته به روش آبياري، فاصله آبياري و نحوه مديريت مزرعه متفاوت بوده و حجم آن از 3783 تا 7232 مترمكعب در هكتار متغير بود. راندمان كاربرد آب آبياري در مزارع موردمطالعه از 51 تا 100 درصد متغير و متوسط آن 73 درصد بود. بهرهوري آب آبياري نيز براي اين محصول در سطح استان مركزي بين 43/0 تا 19/1 با متوسط 75/0 كيلوگرم بر مترمكعب در نوسان بود. به‌طوركلي نتايج اندازهگيريهاي انجام شده در سطح استان مركزي نشان ميدهد كه صرف‌نظر از روش آبياري مورداستفاده، مديريت آبياري توسط كشاورز نقش مهمي در ميزان آب كاربردي در مزارع موردمطالعه دارد. نتايج به‌دست‌آمده بيانگر برتري روش آبياري قطرهاي از لحاظ بهرهوري فيزيكي نسبت به آبياري سطحي و باراني در توليد محصول جو در استان مركزي است. همچنين، نتايج اين تحقيق نشان داد قابليت اجراي كمآبياري در سطح مزارع جو استان وجود دارد، لذا ترويج و آموزش كمآبياري به روش صحيح و كاربردي به كشاورزان ميتواند باعث افزايش قابل‌توجه بهرهوري آب درتوليد محصول جو گردد.

This study was conducted with the aim of field measurement of water productivity and applied water in barley farms with different irrigation systems under the management of the farmer in Markazi province. For this purpose, 26 farms in the major barley production zones in the 1399-1400 crop year, in Markazi province were selected and the volume of applied water was measured. In this regard, first the amount of water source discharge was measured with a suitable device (flume and meter) in each of the selected farms. After determining the inflow of water to the farm by carefully monitoring the farm irrigation program, the applied volume water used for each of the selected farms during the growing season was determined. The results showed that the volume of irrigation water for barley fields in the Markazi province varied depending on the irrigation method, irrigation period and field management and its volume varied from 3783 to 7232 cubic meters per hectare. The efficiency of irrigation water application in the studied farms varied from 51 to 100% and its average was 73%. Water use efficiency for this crop in Markazi province fluctuated between 0.43 to 1.19 with an average of 0.75 kg/m3. In general, the results of measurements show that regardless of the irrigation method used, irrigation management by the farmer has an important role in the amount of water used in the study fields. The results show the superiority of drip irrigation method over surface and sprinkler irrigation in the barley production in Markazi province. Also, the results of this study showed that there is the ability to implement deficit irrigation in the province's barley fields, so promoting and training deficit irrigation in a correct and practical way to farmers can significantly increase water productivity in the barley production.