ساخت و اعتباريابي مقياس سنجش الگوي اقتصادي خانوار‌

اقتصاد خانواده، به عنوان يك علمِ نوظهور، خانواده را بر مبناي مبادلات بازار توصيف مي‌كند. معيارهايي كه براي اندازه‌گيري اقتصاد خانوار توسعه داده شده صرفا به جنبه‌هاي مادي خانواده توجه شده است، در حالي كه خانواده به عنوان يك نهاد طبيعي ـ فطري ماهيتي كاملا متفاوت از بنگاه‌هاي اقتصادي دارد. بنابراين ضرورت دارد مقياس‌هايي مبتني بر مباني اسلامي و در جهت رشد جامع خانواده طراحي شود. هدف پژوهش حاضر ساخت و اعتباريابي پرسشنامه‌ي سنجش الگوي اقتصادي خانوار مبتني بر نظريه خانواده‌ي ذومراتب است. اين پژوهش «عقلانيت اقتصاديِ خانواده» را صرفا عقل حسابگر مادي تفسير نكرده و در پي آن است شاخص‌هاي سطوح مختلف «عقلانيت جامع خانواده» را شناسايي كند. بدين منظور براي استخراج شاخص‌هاي مرتبط از روش تحليل محتواي كيفي جهت‌دار استفاده شده است. پس از طراحي گويه‌ها و تاييد روايي صوري، محتوايي و تفكيكي، پرسشنامه در يك نمونه 387 زوجي از خانواده‌ها در سطح شهر تهران اجرا شده است. نتايج تحليل عاملي تاييدي نشان مي‌دهد، داده‌ها با ساختار عاملي و زيربناي نظري تحقيق برازش مناسبي دارند و معيارهاي آلفاي كرونباخ، پايايي سازه، روايي واگرا و همگرا نيز تاييد شدند. بدين ترتيب اين پرسشنامه از روايـي و اعتبار مطلوب برخوردار است. مقياس طراحي شده، شاخص‌هايي از مراتب مختلف عقلانيت خانواده ارائه مي‌دهد. از سطح غيرعقلاني، صرفا مادي و طبيعي تا سطحي كه خانواده، علاوه بر منافع مادي، منافع معنوي و فرامــادي را مــورد توجه قرار مي‌دهد. بدين ترتيب با در نظرگرفتن كثرت، تنوع و تفاوت‌هاي اقتصادي در قلمرو زندگي خانوادگي مقياس جامعي از مباني و معارفي اسلامي استخراج شده است.

As an emerging science, family economy describes the family based on market exchanges. Its new explanation has caused the family to be governed by a rational order that destroys the individual and family relations. The criteria developed to measure the family economy are rooted in human capital and focus only on the material aspects of the family, while the family as a natural and fitrah-based institution is of a completely different nature from economic enterprises. Therefore, it is necessary to design scales based on Islamic principles and for the comprehensive growth of the family. The purpose of this study is to construct and validate a family economic questionnaire based on the theory of "Gradational family economics”. This theory provides a real and rational explanation of different families’ behavior in matters dealing, somehow, with a kind of economic motivation. It has presented its findings according to which families are fuzzily ranked, based on their degree of growth, into ten categories: enemy, irrational, natural, exploitative, collaborative, cooperative, fair, benevolent, sacrificing, and transcendent. This research has used the directed qualitative content analysis method to extract the family economy evaluation indicators, and conducted a survey on 387 households in Tehran. Results of the confirmatory factor analysis have shown that the data fit well with the factor structure and theoretical basis of the research, and the Cronbach’s alpha, structural reliability, discriminant validity and convergent validity criteria were confirmed as well. Thus, this questionnaire has the desired validity and reliability