محاسبه ساعت مجاز كاركرد چاههاي كشاورزي بر مبناي نياز آبي و الگوي كشت در استان همدان (مطالعه موردي دشت اسد آباد)

Calculation of Permissible Working Hours of Agricultural Wells based on water requirement and cropping pattern in the Hamedan Province (Case study: Asad abad Plain)

مقدمه: خشكسالي‌هاي اخير و اضافه برداشت چاه‌ها باعث افت سطح منابع آب زير‌زميني در خيلي از دشت‌هاي كشور شده است. اين پژوهش به­ منظور بررسي و ارائه روش­ هاي اصلاحي تعيين ساعت مجاز پمپاژ چاه‌هاي كشاورزي دشت اسدآباد همدان انجام شد. روش­: در اين تحقيق سطح زير كشت محصولات باغي و زراعي طي يك بازه 5 ساله تهيه شد. نياز آبي محصولات مختلف براي دشت اسد­آباد از سند ملي آب استخراج و با در نظر گرفتن راندمان متوسط دشت، نياز ناخالص آبياري محاسبه شد. با تقسيم نياز ناخالص آبياري بر هيدرومدول سه ماهه حداكثر، ساعت مجاز كاركرد چاه در هر ماه محاسبه شد. محاسبات با در نظر گرفتن گياهان اصلي الگوي كشت و كل گياهان الگوي كشت به منظور تاثير الگوي كشت انجام شد. يافته ­ها: متوسط تعداد ساعت پمپاژ سالانه براي دشت اسدآباد با در نظر گرفتن ميانگين هيدرومدول سه ماهه (خرداد، تير و مرداد ) برابر با 3455 ساعت محاسبه شد كه نسبت به ساعت در نظر گرفته شده در دشت اسدآباد حدود 15 درصد بيشتر است. اثر تغييرات سالانه الگوي كشت بر مقدار ساعت كاركرد چاه‌ها در سطح احتمال 5 درصد معني­ دار بود. نتايج دو روش اصلاحي محاسبه ساعت پمپاژ باعث افزايش 26 تا 33 درصدي در ساعت كاركرد سالانه چاه‌ها گرديد كه شرايطي نزديك­تر به واقعيت موجود مي­ باشد. نتيجه­ گيري: در بررسي حاضر مشخص شد كه جهت تعيين ساعت مجاز پمپاژ، به جاي استفاده از تمامي گياهان الگوي كشت، مي‌توان از گياهان عمده الگوي كشت كه حدود 90% سطح زير كشت را تشكيل مي­ دهند استفاده نمود. همچنين بجاي برآورد نياز آبي گياهان بر اساس سند ملي آب، از روش پنمن- مانتيت اصلاح شده و بر اساس داده‌هاي هواشناسي به روز استفاده نمود. در بهينه­ سازي روش هيدرمدول سه ماهه، پيشنهاد مي­ شود تا هيدرومدول واقعي اندازه­ گيري شده استفاده گردد يا هيدرومدول بر اساس نياز آبي شش ماهه اول دوره آبياري گياهان محاسبه شود.

Introduction: Recent droughts and over-harvesting of wells have caused a drop in the level of underground water resources in many plains of the country. This research was conducted in order to investigate and provide corrective methods for determining the permissible hours of pumping agricultural wells in the Asadabad plain of Hamedan. Methods: In this research, the cultivated area of horticultural and agricultural products was prepared during a 5-year period. The water requirement of different crops for the Asad-Abad plain was extracted from the National Water Document and the gross irrigation requirement was calculated by considering the average irrigation efficiency of the plain. By dividing the gross irrigation requirement by the maximum three-month hydromodule, the allowed hours of well operation per month were calculated. The calculations were done considering the main plants of the cultivation pattern and the total plants of the cultivation pattern in order to influence the cultivation pattern. Findings: The average number of annual pumping hours for the Asadabad Plain, taking into account the average hydromodule of three months (June, July and August), was calculated as 3455 hours, which is about 15% more than the hours considered in the Asadabad Plain. The effect of annual changes in the cultivation pattern on the number of working hours of the wells was significant at the 5% probability level. The results of two modified methods of calculating pumping hours caused an increase of 26 to 33% in the annual working hours of wells, which is closer to the existing reality.