فراز و فرود تئاترهاي لاله‌زار در فاصلۀ سال‌هاي 1320 تا 1357 شمسي

از دورۀ ناصري تا اواسط حكومت پهلوي دوم خيابان لاله‌زار يكي از كانون‌هاي اصلي تجددگرايي در شهر تهران بود. تعداد قابل توجهي از سالن‌هاي تئاتر و سينما و كافه‌ها و دفاتر برخي از مطبوعات آن دوره در اين خيابان قرار داشتند. نكتۀ مهم اين است كه اطلاعات ما دربارۀ بسياري از اين موارد محدود و غيردقيق است. به‌عنوان نمونه مي‌توانيم به پيشينۀ پژوهش در مورد تئاترهاي لاله‌زار اشاره كنيم. اين تئاترها از اواخر دورۀ قاجار تا زمان وقوع انقلاب اسلامي از مهم‌ترين مراكز نمايشي شهر تهران بوده‌اند. با اين‌حال پژوهش‌هاي كافي و روشنگر دربارۀ وضعيت اين تئاترها در بخش قابل توجهي از اين دوره در دست نيست. ما در مقاله‌اي به بررسي وضعيت تئاترهاي لاله‌زار از سال 1288 شمسي (زمان نخستين اجرا در طبقۀ فوقاني مطبعۀ فاروس) تا سال 1320 شمسي پرداخته‌ايم. در اين پژوهش به دنبال توضيح وضعيت تئاترهاي لاله‌زار در فاصلۀ سال‌هاي 1320 تا سال 1357 شمسي هستيم. پرسش اصلي اين پژوهش اين است كه چه عواملي در فراز و فرود تئاترهاي لاله‌زار در فاصلۀ زماني ميان سالهاي 1320 تا 1357 شمسي مؤثر بوده‌اند؟ براي گردآوري اطلاعات از روش كتابخانه‌اي بهره برده‌ايم. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه در پي گسترش آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي پس از شهريور 1320 تمايل به اجراي تئاتر فزوني گرفت و گروه‌هاي گوناگون تئاتر شروع به كار كردند. در اين دوره اجراهاي گروه نوشين در تئاترهاي فرهنگ و فردوسي سبب افزايش سطح كيفي ساير تئاترها شد. پس از كودتاي 28 مرداد و در جريان بازداشت‌ افراد وابسته به جبهۀ ملي و حزب توده، تعدادي از هنرمندان تئاتر نيز بازداشت شدند. با اين حال تئاترهاي لاله‌زار دچار مشكل جدي نشدند و به كار خود ادامه دادند. البته استقبال مردم از سينما در دهۀ 1330 سبب شد كه تئاترهاي لاله‌زار دچار مشكل اقتصادي شوند و از سال 1335 به اجراي آتراكسيون روي بياورند. ضمناً در نتيجۀ توسعۀ جغرافيايي شهر تهران از اواسط دهۀ 1330 به تدريج افراد ثروتمند و اعضاي طبقۀ متوسط به جاي تئاترهاي لاله‌زار به مراكز تفريحي ديگري روي آوردند و فرودستان مراجعان اصلي اين تئاترها شدند. سرانجام در دورۀ وقوع انقلاب اسلامي تغييراتي جدي در وضعيت تئاترهاي لاله‌زار پديد آمد.