عوامل و فرايندهاي تشكيل خاك در اقليم‌هاي مختلف ايران (مروري بر تحقيقات دو دهه اخير گروه علوم و مهندسي خاك دانشگاه تهران)

شناخت دقيق خاك‌ها و رده بندي آنها در اعمال مديريت هاي مختلف نقش تعيين‌كننده دارد. هدف از اين مطالعه تجميع بخشي از نتايج حاصل از مطالعات در قالب پايان نامه ها و رساله هاي انجام شده و مقاله هاي مستخرج از آنها در مورد عوامل و فرايندهاي خاك سازي در اقليم هاي مختلف ايران است كه در طي دو دهه اخير در اقليم هاي مختلف كشور در گروه علوم و مهندسي خاك دانشگاه تهران انجام شده است. تنوع عوامل خاك سازي اعم از اقليم، مواد مادري، توپوگرافي، پوشش گياهي و زمان تشكيل و فرايندهايي كه منجر به ظهور و بروز خصوصيات و عوارض شناسايي مختلف شده است، موردمطالعه و كلاس هاي رده بندي خاك‌ها بر اساس سامانه رده بندي خاك آمريكايي تا سطح گروه بزرگ تعيين شده است (اطلاعات تمامي خاك‌ها تا سطح فاميلي خاك در منابع ارجاع شده آمده است). صفات مورفولوژيكي غالب در خاك‌رخ هاي مورد مطالعه در هر منطقه مطالعاتي اعم از محدوديت ها و مزاياي موجود تعيين شده اند. علاوه بر كلاس هاي خاك، خصوصيات مورفولوژيكي، ميكرو مورفولوژيكي، فيزيكي، شيميايي، كاني شناسي رس، ميزان ذخيره كربن آلي و كربن غيرآلي، ژئوشيمي خاك‌هاي تشكيل شده با جزئيات لازم تشريح شده اند. از ميان 12 رده خاك در سامانه رده بندي آمريكايي حداقل 7 رده، و از ميان 32 گروه مرجع سامانه رده بندي WRB حداقل 16 گروه مرجع در مناطق مطالعه شده وجود دارند. نتايج ميكرو مورفولوژي تأثيرگذاري رسوبات بادي را بر خاك‌هاي تشكيل شده بر روي بازالت اثبات نمود. ايلايت و كلرايت در كاني شناسي رس بسياري از خاك‌هاي مناطق موردمطالعه نشان‌دهنده جوان بودن خاك‌هاي مورد مطالعه است. در خاك‌هايي كه قدري تحول بيشتري پيدا كرده اند (مانند ورتي سول ها و اريدي سول ها) اسمكتايت ديده شد. تشكيل آلوفان ها از مواد آذرآواري نيز حاكي از غالبيت آلومينيوم بر سيليسيم در مراحل اوليه هوا ديدگي آنها است. تقريباً همه فرايندهاي خاك سازي در اين مطالعه مورد بررسي و بحث قرار گرفتند و از بعد آموزشي و پژوهشي ديدگاه روشني از خاك‌هاي كشور نشان داده شد.