فضا به‌مثابه گردشگاه؛ نقدي بر كيفيت فضايي در معماري سيال مراكز تجاري معاصر ايران (بررسي موردي: چهار بناي تجاري تهران)

بيان مساله: گشودگي فضا، رؤيت‌پذيري و خوانايي عرصه‌هاي دروني از مهم‌ترين شروط طراحي ابنيه تجاري است و در اين زمينه، طراحي سيال فرم و فضا در معماري معاصر، هم‌خواني و قرابت بيش‌تري با اين‌گونه كاربري دارد. پيوستگي و عدم انقطاع بصري و فيزيكي فضا از ابتداي قرن بيستم در ايده «معماري گردشگاه» رخ نمود و به‌تدريج با پيشرفت فنون، راه تعالي را پيش گرفت.هدف تحقيق: باتكيه‌بر اهميت پرداختن به اين شاخصه در عملكرد تعامل و خريد، هدف تحقيق حاضر، سنجش نحوه تبلور اين ويژگي در عناصر فيزيكي و ساختار فضاهاي تجاري معاصر ايران است و در اين راه بر عوامل دخيل در ايده معماري گردشگاه تأكيد دارد. روش تحقيق: بر اين مبنا پژوهش حاضر اقدام به بررسي موضوع در چهار مركز تجاري معاصر تهران (ارگ تجريش، چارسو، سام پاسداران و آوا) و مقايسه و نقد كيفيت فضايي در تحقق اين اصل نموده و جهت پيشبرد تحليل از تكنيك نحو فضا و ترسيم و تفسير نمودارهاي توجيهي و محيط نرم‌افزارهاي UCL Depthmap و Agraph بهره برده است. شاخص‌هاي چهارگانه معماري گردشگاه از طريق بررسي ادبيات تحقيق به روش تحليلي توصيفي استنتاج شد و پس از بررسي و گزينش شاخص‌هاي مرتبط با موضوع در نظريه نحو فضا، فرآيند تحليل به روش استدلال قياسي و منطقي پي‌گرفته شد. به‌اين‌ترتيب با استفاده از خروجي شاخص‌هايي چون هم‌پيوندي، تقارن نسبي، عمق و اتصال، خطوط ديد محوري و مساحت ميدان ديد، موضوع گردشگاه فضا در چهار زيرگروه «پويايي -پيوستگي -يكپارچگي»، «محور- مقصد -توالي»، «مرحله‌بندي -زنجيروارگي- تداوم» و «سياليت -گشودگي -تماميت» در بناهاي مطالعاتي مورد ارزيابي قرار گرفت. مهم‌ترين يافته‌ها و نتيجه‌گيري تحقيق: نتايج پژوهش حاكي از آن بود كه تدابير متعدد در ايجاد سياليت فرمي/فضايي و واژگان معرف معماري گردشگاه مؤثرند. نحوه نمودپذيري اين واژگان در بناهاي موردمطالعه، تفاوت‌ها و شباهت‌هايي را آشكار مي‌كند كه شناخت نتايج مثبت و منفي آن‌ها به تصحيح فضايي عملكردي طرح‌هاي معاصر ياري خواهد رساند.