بررسي فنولوژي گل، ردگذاري و فراردگذاري در برخي از ارقام تجاري فندق

سابقه و هدف: گرده‌ افشاني در خشك‌ ميوه‌ها يكي از بحراني‌ترين مراحل تشكيل مغز مي‌باشد و بدون گرده‌ افشاني اكثر ميوه‌ها پوك و يا داراي مغز چروكيده خواهند شد. بنابراين، در باغ‌هاي فندق براي توليد محصول اقتصادي بايستي از دو يا چند رقم به عنوان گرده‌ دهنده استفاده شود، هدف از انجام اين پژوهش، بررسي فنولوژي گل، ردگذاري و فراردگذاري تعيين گرده‌ دهنده مناسب و سازگار براي چهار رقم تجاري فندق بود. مواد و روش‌ها: اين مطالعه به ‌صورت فاكتوريل در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار با دو عامل رقم و منبع دانه گرده، در سال زراعي 1399 -1398 در ايستگاه تحقيقات باغباني آستارا انجام شد. ارقام گرد اشكورات، رياسنت، داويانا و نگرت به عنوان ارقام گرده ‌دهنده و ارقام روند، نمسا، گنجه و اترك به عنوان ارقام مادري انتخاب شدند در زمان رسيدن ميوه‌ها از هر تيمار تعداد 100 ميوه برداشت شد و متغيرهاي مربوط به خصوصيات كمي ميوه و مغز مورد ارزيابي قرار گرفتند. يافته‌ها: نتايج به دست آمده نشان داد كه ارقام مورد بررسي، از نظر گل ‌دهي داراي صفت نر پيش ‌رس بودند و دامنه زماني باز شدن گل‌هاي نر و ريزش دانه‌ گرده از 15 دي تا 3 اسفند و دامنه زماني باز شدن خوشه گل ماده و آمادگي كلاله براي پذيرش دانه ‌گرده از 28 دي تا 10 اسفند متغير بود. بررسي ردگذاري و فراردگذاري در اين مطالعه نشان داد كه صفات كمي ميوه و مغز ميوه به شدت تحت تأثير منبع دانه ‌گرده قرار گرفتند. در تيمار استفاده از رقم داويانا به عنوان گرده‌ دهنده، وزن ميوه، درصد تشكيل ميوه، و درصد مغز به ترتيب به 3.21 گرم، 83.65 درصد و 49.84 درصد نسبت به شاهد افزايش و ميزان ريزش ميوه به 31.65 درصد و پوكي ميوه با 10.86 درصد كاهش يافت. اما زماني ‌كه از دانه گرده رقم گرد اشكورات استفاده شد درصد تشكيل ميوه، وزن ميوه و درصد مغز به ترتيب به 75.86 درصد، 2.48 گرم و 46.64 درصد كاهش و درصد پوكي ميوه به 15.60 درصد و ريزش ميوه به 41.6 افزايش يافت. در حالت خودگرده‌ افشاني درصد ريزش ميوه به 86.42 و ميزان پوكي ميوه به 85.4 افزايش يافت و درصد تشكيل ميوه، وزن ميوه، وزن مغز و درصد مغز به ترتيب به 33.8 درصد، 1.75 گرم، 0.40 گرم، 22.8 درصد كاهش يافت.نتيجه‌گيري: نتايج حاكي از آن بود كه منبع دانه گرده برخي از خصوصيات كمي ميوه و مغز (وزن ميوه و مغز، درصد مغزدار بودن، درصد تشكيل ميوه، درصد ريزش ميوه و درصد پوكي) را از طريق ردگذاري و فراردگذاري تحت تأثير قرار داد و اثر تيمارها، روي اجزاي مهم عملكرد فندق قابل توجه و از نظر آماري در سطح احتمال 5 درصد معني‌دار بود. بنابراين، براي توليد محصول اقتصادي در باغ‌هاي فندق، بايستي از يك يا چند رقم گرده‌دهنده كه با ارقام اصلي سازگار و از لحاظ بازه زماني گرده‌ افشاني هم ‌پوشاني دارند، استفاده كرد.