تأثير احداث سد ماملو بر فرونشست اراضي دشت ورامين

زمينه هدف: سد ماملو در استان تهران براي تأمين نياز آب كشاورزي در دشت ورامين احداث گرديده، اما به دليل تأمين آب شرب شهر تهران حجم محدودي از آب ذخيره شده به سمت دشت عرضه مي‌شود. از مهم‌ترين اثرات عدم عرضه كافي آب سطحي در دشت ورامين، كاهش سطح سفره‌هاي زيرزميني و نشست زمين است. در اين پژوهش سعي مي‌شود به بررسي تأثير سد ماملو بر ميزان فرونشست دشت ورامين پرداخته شود.روش بررسي: تغييرات سطح آب زير‌زميني منطقه، تغييرات هيدروگراف واحد دشت و تغييرات كمّي آب زيرزميني در محدوده مطالعاتي كه در پايين دست سد قرار دارد در دو مقطع زماني قبل و بعد از بهره‌برداري مورد بررسي و تحليل قرار مي‌گيرد.يافته ها: بر اساس نتايج به دست آمده از شبكه پيزومتري منتخب و با توجه به تقسيم‌بندي محدوده مطالعاتي به دو منطقه شمالي و جنوبي، بيشترين مقدار افت در بخش شمالي بود و پس از احداث سد ماملو نقاط تخليه جديدي بر اساس نقشه‌هاي هم‌پتانسيل در نقاط شمالي و مركزي به وجود آمد كه مراكز جمعيتي و كشاورزي در آن قرار داشت و در نقاط جنوبي هم به دليل نوع ساختار زمين‌شناسي و ضخامت كمتر آبرفت، خالي شدن منافذ لايه آبدار منجر به نشست در برخي مناطق گرديده است. در نهايت خروجي نقشه‌هاي آب زيرزميني با نقشه‌هاي زمين‌شناسي و خروجي داده‌هاي راداري ماهواره‌ها مقايسه شد و انطباق مناطقي كه از نظر تخليه آب زير‌زميني بيشترين افت را داشته‌اند با نقاطي كه بيشترين جابجابي عمودي در مناطق جنوبي و در مناطق مركزي در نقشه‌هاي راداري را دارا بودند كاملاً مشخص بود.بحث و نتيجه گيري: با بررسي نتايج به دست آمده از تحليل افت پيزومترهاي محدوده مطالعاتي دشت ورامين و گسترش تعداد و عمق چاه‌هاي عميق در سطح دشت مذكور، تغيير در رژيم جريان آب زيرزميني و كم شدن حجم آبخوان واضح است. بعد از احداث سد ماملو مقدار اين افت به ويژه در اراضي بخش شمالي افزايش يافته و عدم برنامه‌ريزي صحيح در تأمين نيازهاي بخش كشاورزي دشت كه سهم عمده‌اي از مصرف آب استحصال شده از منابع زيرزميني را داراست، شرايط اقليمي و اجتماعي پايين دست سد را با چالش‌هايي اساسي مواجه كرده است. با توجه به ساخته شدن سد ماملو درست در محل ورود رودخانه جاجرود به دشت ورامين، عملاً با كاهش چشمگير جريان سطحي به منطقه، به مرور زمان تراز سطح ايستابي نيز با كاهش مواجه شده است. اين كاهش در نيمه شمالي دشت و در مناطقي كه ضخامت آبرفت بيشتر است، مقادير بالاتري داشت. بر اساس خروجي نقشه‌هاي ماهواره‌اي و فرونشست تهيه شده توسط سازمان نقشه‌برداري، نواحي‌اي كه دچار مقدار تخليه و افت بيشتري در طول دوره آماري بود منطبق بر مناطق داراي نشست بيشتر در نقشه‌هاي فرونشست است.