مباني الهياتي تاريخ‎نگاري انقلاب اسلامي ايران

پس از گذشت چهار دهه از رخداد انقلاب اسلامي، مجموعه آثار گونه‎گوني دربارۀ تاريخ اين رويداد بزرگ نوشته شده است. اين آثار نتيجۀ تلاش‎هاي محققان و تاريخ‎ورزان و نهادها و مراكز علمي و دانشگاهي رسمي و غير‎رسمي داخل و خارج از كشور است كه درنهايت منجر به شكل‎گيري مجموعۀ تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي ايران شده است. مورخان برحسب نظام دانايي خود، تاريخ انقلاب را روايت مي‎كنند؛ بنابراين تلقي‎هاي‎ متفاوتي از انقلاب و آرمان‎هاي آن دارند. اين امر منجر به خلق آثار متنوعي در اين حوزه شده و درنهايت به رشد كمي و كيفي تاريخ‎نگاري انقلاب كمك كرده است. مكاتب فكري و انديشه‎اي غرب، سنت‎هاي ايراني و اسلامي و زيست‌جهان مورخان، هركدام به‌نحوي در پيدايش و تداوم آن‌چه ما به‌عنوان تاريخ‎نگاري انقلاب اسلامي مي‎شناسيم، تأثيرگذارند. بررسي اين موضوع از همۀ جوانب در قالب يك مقاله ميسر نيست؛ بنابراين نويسندگان مقاله كوشيده‎اند بر يك مؤلفۀ بسيار تأثيرگذار در اين زمينه تمركز كنند و آن نسبت تاريخ‎نگاري انقلاب اسلامي با باورهاي الهياتي است. اين موضوع در اصل مسئلۀ بنيادين نوشتار حاضر است. بدين منظور به بررسي نمونه‎هايي از آثار تاريخ‎نگارانه در باب انقلاب اسلامي در مقطع زماني 1340 تا به امروز پرداخته‎ايم. با بررسي انتقادي اين آثار مي‎توان دريافت كه تاريخ‌نگاري انقلاب به‌ويژه تاريخ‎نگاري طيف‎هاي مذهبي كه بعدها به تاريخ‎نگاري رسمي انقلاب اسلامي تبديل شد، بيش از هر عامل ديگر در ربط وثيق با انديشه‌هاي الهياتي دين اسلام و به‌ويژه آموزه‌هاي مذهب تشيع شكل گرفته است. ازاين‌رو، رويكرد بسياري از مورخان رسمي انقلاب و قرائتي كه از تاريخ انقلاب و تحولات آن ارائه مي‎دهند، خميرمايۀ الهياتي و كلام‌محور دارد. پيوند الهيات و تاريخ، شاكلۀ اصلي تاريخ‎نگاري رسمي انقلاب را شكل مي‎دهد.