ارزيابي اقتصادي و ‌محيط‌زيستي توليد آب آشاميدني با رويكرد شيرين‌سازي آبهاي كويري حاشيه پلايا (مطالعه موردي: بجستان- ايران مركزي)

تأمين آب آشاميدني مناسب از نظر كمّي و كيفي در مناطق خشك و نيمه‌خشك كشورمان با چالش جدي روبه‌رو است. در سال‌هاي اخير، به‌علت بروز خشك‌سالي و نيز تعارضات اجتماعي به‌دليل كمبود منابع آب در بخش‌هاي كشاورزي، صنعت و شرب، حمكرانان آب را به انتقال آب برون حوزه‌اي و يا شيرين‌سازي آبهاي شور سوق داده است. در نواحي خشك ايران مركزي و مجاور پلاياها، استفاده از پساب‌هاي شور و شيرين‌سازي آن به يكي از راهكارهاي توليد آب قابل‌‌شرب در اين مناطق منجر شده است. دشت بجستان نيز در اين راستا، استثنا نيست و در حدود 16 سال است كه از اين روش براي تأمين آب شرب و بهداشت ساكنين استفاده مي‌شود. اخيراً، سرمايه‌گذاران به احداث كارخانه‌هاي آب معدني در مناطق خشك تشويق شده‌اند، در حالي كه پيامدهاي اجتماعي، اقتصادي و ‌محيط‌زيستي آن هنوز مشخص نيست. نتايج حاصل از اين پژوهش، نشان داد كه براي تأمين آب شيرين از آب شور كويري با شوري در حدود 7500 ميكروموس بر سانتي‌متر به روش اسمزمعكوس با حجم توليدي حداقل1000 مترمكعب در سال، هزينه تمام شده براي هر ليتر آب در سال 1398 معادل 45.067 ريال بوده است. همچنين، حدود 500 مترمكعب شورابه و بيش از 6 تن نمك توليد و به محيط پيرامون اضافه شد. اين مقدار نمك، شوري اراضي اطراف، خاصه مزارع و باغ‌هاي پسته را در حدود 2 تا 3 برابر افزايش داد و افت بيش از 60 درصدي محصولات را به‌دنبال داشت. همچنين، در صورت عدم بازيابي بطري‌ها، بيش از 18 تن پلي‌اتيلن توليد خواهد شد. ارزيابي اقتصادي حاصل از اين طرح نيز نشان داد كه شاخص‌ ارزش خالص فعلي منفي، مقدار نرخ بازده داخلي صفر و نسبت فايده به هزينه نيز 0.46 بود كه نشان‌دهنده اقتصادي نبودن اجراي اين طرح و نيز موارد مشابه در مناطق خشك و حاشيه كويري بود.