مدل دومرحله‌اي مكان‌يابي بندر خشك با كاربرد مسئله مكان‌يابي هاب و تابع هزينه‌

افزايش ميزان بار در بندرهاي اصلي ايران در سال‌هاي اخير به طراحي و راه‌اندازي بندرهاي خشك در كشور منجر شده است. از مزاياي مهم‌ بندر خشك، كاهش رسوب كالا، افزايش سهم حمل‌ ريلي و كاهش ترافيك جاده‌ها، كاهش هزينه‌هاي حمل‌ بار كانتينري، و سرعت‌دهي به عمليات گمرك است. تاسيس بندر خشك نيازمند امكانات و تجهيزات براي ورود و ترخيص كالا، تغيير نوع حمل‌ونقل، فضاي انبار و عمليات گمرك است كه هزينۀ آن با توجه به سطح ظرفيت، متغير است. اين پژوهش با هدف مكان‌يابي بندرهاي خشك براي دو بندر شهيد رجايي و امام خميني نوشته شده است. مكان‌يابي بندر خشك بر پايه مكان‌يابي هاب و تابع هزينه مدلسازي شد و چون از گونۀ برنامه‌ريزي خطي مختلط است، با روش‌ الگوريتم دقيق سيمپلكس حل شده است. جايابي بهينه بندر خشك براي دو بندر شهيد رجايي و امام خميني، يك بار جدا براي هر يك و بار ديگر به صورت تركيبي انجام شد. طبق نتايج پژوهش، هرچه حجم و پراكندگي مبادي/ مقاصد بار كم‎تر باشد، نياز به بندر خشك كم مي‌شود و كاربرد ظرفيت بندرهاي اصلي، بهينه‌تر است، به‎گونه‌اي كه حالت بهينه‌ ممكن براي بندر شهيد رجايي استفاده 37‌ درصدي از ظرفيت آن و براي بندر امام خميني 74 درصدي است. تعدد بندرهاي خشك با پراكندگي مكاني بيش‎تر در كشور، مطلوبيت بيش‎تري براي كاربران سامانه دارد. اگر مسئله براي همه بندرهاي كشور هم حل شود، به سبب سهم 90 درصدي بندر شهيد رجايي در جذب بار كانتينري، مكان‌هاي بهينه براي ساخت بندر خشك، آپرين، و منطقه ويژه اقتصادي سيرجان خواهد بود و بار بين هاب‌هاي يادشده و بندر اصلي، متناسب با هزينۀ حمل بار تا بندر اصلي توزيع مي‌شود، يعني بندر خشك بهينه بندر شهيد رجايي به سبب نقش بسزاي آن در سهم بار كانتينري، تعميم‌پذير به مقياس كلان‌ كشوري است.