فرايند سلوك و آداب و لوازم آن در تنتريسم هندويي

تنتريسم آييني رازورزانه است كه با به‌كار‌گيري فنون و تمرين‌هاي ويژه‌اي در بستري از اعتقادات خاص مي‌كوشد تا در يك فرايند باز اتحاد كيهاني، آيين‌گزار را از چرخۀ بازپيدايي آزاد سازد و طريقي براي ايصال وي به مرتبۀ «جيوان موكتي» فراهم آورد. تنتريسم را نمي‌توان نظام مستقل ديني به حساب آورد بلكه مجموعه‌اي از آموزه‌ها، اعمال و آيين‌هاي سلوكي است كه علاوه بر هندوئيزم در ديگر سنت‌هاي ديني هند نيز يافت مي‌شود. نوشتۀ پيش‌ رو با روش توصيفي‌تحليلي درصدد تبيين اين فرايند سلوكي ـ معرفتي در تنتريسم هندويي است. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد كه لطف خداوند كه همان آكندگي و سريان شكتي يا انرژي الهي در سراسر هستي است، بستري را فراهم مي‌كند تا از طريق پوجاي تنتريك، كه در دو ساحت بيروني و دروني قابل اجراست، تلاش‌ها و تمرين‌هاي جسمي/ ذهني آيين‌گزار براي الغاي خودآگاهي بشري در خودآگاهي كيهاني به ثمر نشسته و خود مجازي (جيوا) در خود حقيقي (آتمن) فاني گردد. اين فرايند در پوجاي بيروني كه در محيط قدسي مندله شكل مي‌گيرد، سالك را از صفات و قدرت‌هاي خدا/خدايانِ احضارشده و عينيت‌يافته برخوردار نموده و سرانجام به وحدت او با الوهيت مي‌انجامد. اما در ساحتي ديگر، در پوجاي دروني، همين رويداد در «سوكسما سريره» تحقق مي‌يابد. در اينجا، «كونداليني‌ شكتي» با استفاده از فنون و انضباط‌هاي جسماني/روحاني آزاد شده، با حركت در امتداد نادي سوشومنا، چكره‌هاي هفت‌گانۀ محاذي‌محور نخاعي را فتح مي‌كند. فتح هر چكره، تجربۀ معنوي جديدي را براي سالك به ارمغان مي‌آورد و او را در مقامات سلوكي به پيش مي‌راند. وصول به چكرۀ هفتم (چكرۀ تاج)، مقام وحدت دو اصل شيوا و شكتي و پايان فرايند سير و سفري انفسي است كه آيين‌گزار را به مرتبۀ جيوان موكتي يا زندۀ آزاد نائل ‌مي‌گرداند.